Kilku holenderskich piechur�w z za�ogi fortu mocowa�o mi�dzy dwiema ga��ziami d�ugi dr�g ze stryczkami...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

Wysoko nad dr�giem sta�y �a�obne pi�ropusze palm, nieruchome w ciszy parnego powietrza. Kapitan Ernst, przed chwil� podsadzony na konia, jecha� st�pa obok pu�kownika, odprowadzaj�c oddzia� ku rudej jak spalona glina drodze. Gdy min�li most na fosie, przy�o�y� d�o� do czo�a i spojrza� pod s�o�ce. - Dwunastu, wasza dostojno��. Ten kr�py to sier�ant Fernandez. Mieli�my go ju� kilka razy na karku. Teraz wraz z innymi wisielcami lepiej ni� moje dzia�a b�dzie odstrasza� portugalsk� piechot�. - Widz� tylko Czarnych i Indian. Hiszpan�w �adnych nie uj�to? - Hiszpan�w ani Portugalczyk�w �ywych nie brano, zreszt� bij� si� zawsze do upad�ego. A ci, zap�dzeni do r�bania naszych palisad, gdy�my si� ju� przejechali po Hiszpanach, rzucili siekiery i kl�kali przed �o�nierstwem. Sier�ant tylko nie prosi� pardonu, rannego go wzi�to. Ani Poen, ani Westfalinger nie zwracali uwagi na te s�owa. Oczy ich zabawi�y zaledwie kr�tk� chwil� na ko�ysz�cych si� stryczkach. Wiadomo, dla p�nagich dzikus�w wystarczy powr�z z �yka trzcinowego. Tam na drugiej p�kuli, w bitwach na Jawie, nawet dr�g�w nie wieszano, bo zbyteczna to robota. Po prawdzie, to i fort�w tam nie bywa�o. Hinderson i Christians nie byli tak oboj�tni. Obaj ko�ysali si� na siod�ach i spogl�dali na twarz Arciszewskiego zdaj�c si� wcale nie dziwi�, dlaczego dow�dca zawraca w tej chwili konia i zamiast ku wyci�tej w lesie pikadzie kieruje ca�y oddzia� w stron� grupy skaza�c�w. Wiedzieli, �e pu�kownik lubi sam przes�uchiwa� je�c�w. - Kapitanie, chcesz ich wiesza�? - Krzysztof zwr�ci� si� do Ernsta. Oficer by� zaskoczony pytaniem. - To Czarni. Dot�d zawsze, prosz� waszej dostojno�ci... Przecie� Rada w Recifie... A poza tym, je�li wolno przypomnie�, tydzie� temu Portugalczycy powiesili tu� przy bramie naszego muszkietera... - Nie �o�nierze go powiesili, ale uciekaj�cy do Arrayalu plantatorzy. - Jeden wart drugiego. Krzysztof nachmurzy� czo�o. Zdziwienie w g�osie Ernsta mia�o swoje uzasadnienie. Dot�d obowi�zywa� rozkaz dawnego dow�dztwa og�oszony przez Rad� rz�dow� w Recifie, nie znaj�cy �aski dla Murzyn�w i tubylc�w staj�cych po stronie portugalsko_hiszpa�skiej. Co innego przecie� �o�nierz hiszpa�ski czy piechur portugalski, co innego czerwony Tupajos, czy czarni niewolnicy przywiezieni z afryka�skich brzeg�w. - Tu dow�dztwo w moich r�kach - powiedzia� Krzysztof niespodzianie. Jakby nie rozumieli sensu tego powiedzenia. Ka�dy z oficer�w, nawet �eglarze Lichthardta wiedzieli, �e pu�kownik Arciszewski formalnie tylko, z w�asnej woli podlega staremu pu�kownikowi Schkoppemu. W praktyce Arciszewski dowodzi� wszystkimi oddzia�ami, jemu bowiem Rada Dziewi�tnastu w Amsterdamie powierzy�a dow�dztwo wojsk l�dowych. Konny poczet przystan�� przed je�cami. Na widok tylu je�d�c�w p�martwy szereg skaza�c�w poruszy� si�. Zwierz�co niewinne, sarnie oczy Murzyn�w nabra�y zbudzonego na nowo l�ku. Niedawno przecie� widzieli te same konie tratuj�ce kompani� portugalsk�. Ci sami je�d�cy rozbijali przed godzin� w puch nieustraszonych Hiszpan�w i Portugalczyk�w. Jedynie znajduj�cy si� na skraju szeregu, przyodziany z hiszpa�ska sier�ant nawet si� nie poruszy�. Upaprany po biodra w glinie, sta� rozkraczony, w poszarpanym kolecie, z owis�ym udartym r�kawem. Zw�zi� powieki, bo i w jego twarz bi�o s�o�ce z ukosa, i patrzy� nienawistnym wzrokiem w gniadego konia Krzysztofa. - Umiesz po hiszpa�sku? - Krzysztof rzuci� pytanie w tym j�zyku. Sier�ant nie odpowiada�. - Umie, wasza dostojno��. Przecie� to pies hiszpa�ski - wo�a� z ga��zi drzewa jeden z holenderskich �o�nierzy. - To Fernandez, dziki Mulat. Nad rzek� Una wyci�� w pie� oddzia� naszych �o�nierzy. Sier�ant nie poruszy� wargami, ale w jego oczach zapali�a si� m�ciwa rado�� z pos�yszanych s��w. �ci�gn�� uki brwi i pr�bowa� poruszy� uwi�zionymi w tyle r�kami. - S�ysz�, �e rozumiesz ten j�zyk. Dlaczeg� boisz si� do tego przyzna�? Tch�rzliwy nie jeste�, bo i ja ci� poznaj� po tym r�kawie. Widzia�em, jak zaci�cie stawa�e� przeciw naszym koniom. Dlaczego bijesz si� po stronie Albuquerque'a? Ernst napar� koniem na sier�anta. - M�w, zanim zawi�niesz na ga��zi. Ostatni raz w �yciu wolno ci porusza� j�zykiem w g�bie. Murzyni stali nieruchomo. Tylko oczy lata�y im jak czarne owady. W ka�dej twarzy mo�na by�o wyczyta� l�k i pytanie: "Powiesz� czy jeszcze na tortury przedtem wezm�?" Jeden po�r�d nich - nieco ju� obielony siwizn� na skroniach, sta� z przymkni�tymi oczyma i porusza� bezszelestnie ustami. Modli� si�. Sier�ant szarpn�� wi�zami. - Nienawidz� was! - sykn��. Wypchni�ta przy tych s�owach dolna szcz�ka nie cofn�a si� i nawet po wypowiedzeniu s��w wyra�a�a niem� pogard�. - Ty psie! Jeszcze syczysz jak �mija! Do kogo tak m�wisz? - hukn�� Ernst. - Spokojnie, kapitanie! - Krzysztof podni�s� �agodnym gestem r�k�. - Dlaczego nienawidzisz Holendr�w? - Zburzyli�cie Olind�, palicie wsie i miasta. Wieszacie nas za to, �e �yjemy na tej ziemi. - Szkoda czasu, powiesi�, mo�ci pu�kowniku. S�ucha� tego nie mo�na! - wtr�ci� Poen, ju� znudzony rozmow�. Pilno mu zreszt� by�o wej�� na pok�ad swego statku i poci�gn�� d�inu po niedawnym utrudzeniu. Arciszewski uda�, �e jego s��w nie s�yszy. �o�nierze, kt�rzy ju� uczepili dr�g mi�dzy drzewami, zeskoczyli na ziemi� i stan�li przed skaza�cami. Szpakowaty Murzyn patrzy� nadal w ziemi� i m�wi� coraz szybciej modlitw�. - Hiszpan�w wolisz, bo ci �o�d p�ac� i ka�� wiczy� tych Murzyn�w, cho� sam wiesz, �e �o�nierz z nich nie najlepszy. - Nie dla �o�du si� bij� - odpowiedzia� hardo �o�nierz. - A dla jakiej�e przyczyny? - Z now� wojn� tu przyszli�cie i jeszcze plugawicie nasz� �wi�t� wiar�. Oficerowie poruszyli si� z oburzeniem na siod�ach. Poen splun�� przed siebie. Westfalinger si�gn�� do kieszeni i zacz�� kr�ci� w palcach now� kulk� tytoniu