Czwarta hipoteza g�osi, �e w rzeczywisto�ci nigdy nie zapominamy niczego - �e informacje, kt�re na poz�r zapomnieli�my, sta�y si� jedynie czasowo niedost�pne - z tego czy...

Inaczej m�wi�c, wszystkie te informacje znajduj� si� w magazynie pami�ciowym, lecz s� niedost�pne ze wzgl�du na brak odpowiednich sygna��w umo�liwiaj�cych ich odszukanie. Je�li odpowiednie sygna�y s� do dyspozycji, w�wczas zapominanie nie wyst�puje. Na przyk�ad, gdyby kto� zapyta� ci�, czy pami�tasz cz�owieka nazwiskiem Jan Misiak, to m�g�by� poszukawszy w pami�ci odpowiedzie� "nie". Gdyby jednak ta sama osoba zapyta�a ci�, czy pami�tasz Jana Misiaka, kt�ry by� w�a�cicielem sklepiku z warzywami na rogu, to m�g�by� odpowiedzie�: "Ach, |tego Jana Misiaka - oczywi�cie, znam go!" Najwyra�niej nie utraci�e� ani nie "oduczy�e� si�" tej informacji; to raczej sygna� w postaci nazwiska nie by� wystarczaj�cy do odszukania informacji o danym cz�owieku w twoim magazynie pami�ciowym. Psychologowie wykazywali cz�sto, jak� rol� pe�ni� r�ne rodzaje "sygna��w odszukuj�cych" ("retrieval cues") w zapominaniu i przypominaniu. Elementarnym przyk�adem jest przeczytanie na g�os jakiej� dowolnej listy z�o�onej z dwudziestu czy trzydziestu nie powi�zanych ze sob� s��w, a nast�pnie polecenie s�uchaj�cemu, aby przypomnia� sobie r�ne cz�ci listy w odpowiedzi na rozmaite sygna�y. Na przyk�ad poleca mu si�, aby przypomnia� sobie wszystkie s�owa zaczynaj�ce si� na liter� "b", wszystkie s�owa odznaczaj� zwierz�ta, wszystkie s�owa rymuj�ce si� ze s�owem "gruszka" itd. Ka�de s�owo, nawet maj�ce jedno tylko znaczenie, mo�na sklasyfikowa� wieloma sposobami. Tote� istnieje wiele mo�liwych dr�g, kt�rymi mo�na je osi�gn��, i ka�d� z nich mo�na wypr�bowa�, aby przekona� si�, czy doprowadzi ona do przypomnienia okre�lonego "docelowego" s�owa. Badania takie pozwoli�y sformu�owa� og�lny wniosek, �e bodziec staje si� efektywnym sygna�em odszukuj�cym dla okre�lonego elementu tylko wtedy, je�li w czasie uczenia si� tego elementu dana osoba my�li o nim i tym bod�cu jako o powi�zanych wzajemnie ze sob�. Je�li wi�c kto� my�li o s�owie |Niemen jedynie jako nazwisku znanego piosenkarza, to w�wczas sygna�y odszukuj�ce: "s�owo zaczynaj�ce si� na liter� n" czy "rzeka wpadaj�ca do Ba�tyku" by�yby nieskuteczne. Ostatnio prowadzone s� badania nad sygna�ami w postaci �rodowiska czy |kontekstu, w kt�rym dana osoba uczy si� jakiego� materia�u i odtwarza go. Istniej� dane �wiadcz�ce o tym, �e informacj� przyswojon� w pewnym "kontek�cie �rodowiskowym" (takim, jak okre�lony pok�j) �atwiej jest przypomnie� sobie w tym samym "kontek�cie" ni� w innym. Nie jest r�wnie� wykluczone, �e |wewn�trzny kontekst �rodowiskowy danej osoby (taki jak nastr�j, stan organizmu itd.) mo�e wp�ywa� na pami�� i zapominanie. Rand i Wapner (1967) sprawdzali t� hipotez� w eksperymencie, w kt�rym polecali badanym przybiera� r�n� postaw�. Osoby badane albo sta�y prosto, albo le�a�y podczas uczenia si� testu s�ownego, a tak�e p�niej, gdy pr�bowa�y przypomnie� go sobie. Ci badani, kt�rzy i uczyli si� i przypominali sobie test w tej samej pozycji, pami�tali go lepiej ni� ci, kt�rzy zmienili postaw�. Materia� taki badani mog� sobie lepiej przypomnie� r�wnie� wtedy, gdy podobne uk�ady kontekstowe wytwarza si� za pomoc� sugestii hipnotycznej - czy pami�tasz Chucka i jego przyj�cie urodzinowe? "Teorie motywacyjne". We wszystkich teoriach omawianych dotychczas, zapominanie traktuje si� jako automatyczne nast�pstwo funkcjonowania systemu pami�ciowego (usuwanie, interferencja) lub jako niewydolno�� tego systemu (zanikanie �lad�w, nieodpowiednie sygna�y). Zupe�nie inne podej�cie przyj�� Zygmunt Freud, kt�ry twierdzi�, �e zapominanie mo�e by� |intencjonalne. Wysun�� on tez�, �e pami�tanie i zapominanie wi��e si� z warto�ci� i znaczeniem, jakie dany materia� ma dla nas. Na przyk�ad rzeczy bardzo dla nas przykre cz�sto staj� si� na jaki� czas "niedost�pne" - zostaj� niejako wypchni�te ze �wiadomo�ci. Takie |wypieranie (represja) jest �rodkiem, za pomoc� kt�rego chronimy si� przed niemo�liwymi do zaakceptowania czy przykrymi informacjami. Jak przekonamy si� w Rozdziale 10, ten "zapomniany" materia� mo�e przetrwa� na poziomie nie�wiadomo�ci i jeszcze po latach wywo�ywa� konflikty emocjonalne. W tym samym mniej wi�cej czasie, gdy Freud m�wi� o motywacjach, kt�re wypieraj� przykre informacje, Kurt Lewin i jego uczniowie badali wp�yw motywacji zadaniowej na pami��. Legenda g�osi, �e zdziwi�o ich pewne wydarzenie w berli�skiej piwiarni. Podobno by� tam kelner z tak wybitn� pami�ci�, �e m�g� przyjmowa� d�ugie, skomplikowane, szczeg�owe zam�wienia nie zapisuj�c ich. Jednak�e pewnego razu, gdy poda� ju� ca�emu towarzystwu zam�wione dania i napoje i wr�czy� rachunek, kto� zada� mu proste pytanie dotycz�ce zrealizowanego ju� zam�wienia. Okaza�o si�, �e skoro tylko wykona� swoje zadanie, to potrafi� sobie przypomnie� z niego bardzo niewiele. Rezultatem tego spostrze�enia by� klasyczny eksperyment, kt�ry wykaza�, �e lepiej pami�ta si� zadania nie wykonane ni� wykonane