Anglicy i Rosjanie wzi�li udzia� w wyprawie, ale przezornie trzymali si� w cieniu nie chc�c wzi�� na siebie odium interwencji...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

Z zapa�em natomiast na pierwszy plan wysun�li si� Niemcy. Na �yczenie Wilhelma Ii naczelnym wodzem ca�ej ekspedycji zosta� Niemiec, feldmarsza�ek hr. von Waldersee, kt�ry zreszt� przyby� do Chin ju� po zako�czeniu walk. W zwi�zku z ekspedycj� dosz�o do znamiennego wypadku. 27 czerwca 1900 r. cesarz Wilhelm Ii �egnaj�c w Bremerhaven wojska niemieckie, odp�ywaj�ce do Chin, wyg�osi� wojownicz� mow�. Wspomnia� Hun�w, kt�rzy przed tysi�cem lat tak� groz� nape�nili Europ�, �e po dzi� dzie� �yje ich straszna pami��. Podobnie teraz �o�nierze niemieccy powinni w Chinach tak post�powa�, aby nigdy �aden Chi�czyk nie �mia� na Niemca nawet spojrze� krzywo. By�a to g�o�na tzw. mowa hu�ska (Hunnenrede) Wilhelma. Podchwyci�a j� i wyzyska�a podczas pierwszej wojny �wiatowej propaganda angielska, a przezwisko "Hun�w", dane Niemcom przez Anglik�w, st�d w�a�nie wzi�o pocz�tek. Ruch bokser�w zosta� zd�awiony. Pokona�a go nie tylko obca interwencja, w znacznej mierze do upadku przyczyni�a si� nielojalna polityka cesarzowej regentki. Tse-Hi gotowa by�a pos�u�y� si� powsta�cami do powstrzymania mocarstw, dziel�cych Chiny mi�dzy siebie, ale triumfu bokser�w bynajmniej nie pragn�a, a mas ludowych wyra�nie si� l�ka�a. Nowe uderzenie w zmursza�y ustr�j Chin cesarskich, tym razem �miertelne, przysz�o z po�udnia. Ruchowi demokratyczno-republika�skiemu, kt�ry tam si� zrodzi�, a kt�ry skupia� m�odzie� i licznych emigrant�w, przewodzi� wybitny dzia�acz Sun Jat-Sen. W Chinach i na emigracji, g��wnie w Japonii, tworzy�y si� liczne organizacje o programie republika�skim, stawiaj�ce sobie za cel uzdrowienie ustroju Chin i uwolnienie ich spod ucisku imperialistycznego. Organizacje te zjednoczy�y si� w 1905 r. w tzw. Lidze Zwi�zkowej (Tung-Men-Huei), na kt�rej czele stan�� Sun Jat-Sen. W 1907 r. Sun Jat-Sen sformu�owa� program dzia�ania Ligi wyra�aj�c go w "trzech zasadach ludowych". By�y to: 1 ) nacjonalizm, a wi�c u�wiadomienie narodowe i w�asne jednolite pa�stwo narodowe bez obcej supremacji, 2�) w�adza ludu, czyli ustr�j republika�sko-demokratyczny, wreszcie 3�) dobrobyt ludu, tj. socjalizm w rozumieniu utopijnym. W okresie lat 1906-1911 w r�nych okolicach kraju wci�� wybucha�y powstania. W�adzom cesarskim t�umienie ich przychodzi�o z coraz to wi�kszymi trudno�ciami. Najpomy�lniejszy przebieg i najpowa�niejsze skutki mia�o powstanie wszcz�te 10 pa�dziernika 1911 r. w Wuchang. Dzie� jego wybuchu uznano p�niej za pocz�tek rewolucji chi�skiej i og�oszono �wi�tem narodowym. Ju� w ci�gu pa�dziernika ruch rewolucyjny ogarn�� wi�ksz� cz�� Chin. Powsta�a armia rewolucyjna z�o�ona z robotnik�w i student�w. 29 grudnia 1911 r. w Nankinie proklamowano republik� chi�sk�; 1 stycznia 1912 r. Sun Jat-Sen obj�� funkcje tymczasowego prezydenta "Kwitn�cej Republiki �rodka". Ruch republika�ski zatacza� coraz szersze kr�gi i w wielu miejscowo�ciach dochodzi�o do star� zbrojnych pomi�dzy wojskami rz�dowymi a armi� rewolucyjn�. W tej sytuacji dynastia nadzieje swe wi�za�a z armi�. Genera� Juan Szi-Kaj obj�� z nominacji cesarskiej stanowisko naczelnego wodza i szefa rz�du. Ambitny genera� nie my�la� bynajmniej o ratowaniu ustroju skazanego na nieuchronn� zag�ad�. Przeciwnie, zmusi� cesarza do abdykacji 12 lutego 1912 r. Jednocze�nie wszak�e stan�� obok Sun Jat-Sena jako kandydat do najwy�szej w�adzy w republice. Ju� 17 lutego 1912 r. og�oszono dymisj� Suna i obj�cie prezydentury przez Juan Szi-Kaja. Bur�uazja chi�ska, kt�ra dotychczas popiera�a i finansowa�a ruch republika�ski, wola�a widzie� u w�adzy maj�tnego genera�a, niezawodnego or�downika interes�w klas posiadaj�cych, ni� socjalizuj�cego idealist�. Wp�ywy swe na szal� za Juanem rzuci�y r�wnie� mocarstwa imperialistyczne. Genera�-prezydent bezwzgl�dnie zwalcza� przeciwnik�w, a energicznie umacnia� sw� w�adz�. Republikanie wkr�tce mieli si� o tym przekona�. 25 sierpnia 1912 r. powsta�a Krajowa Partia Ludowa (Kuomintang). Jej podstaw� stanowi�o kilka organizacji liberalno-bur�uazyjnych, z kt�rych najwa�niejsz� by�a Liga Zwi�zkowa. Program Kuomintangu by� nieco mniej radykalny ni� program Ligi Zwi�zkowej. W wyborach do parlamentu w kwietniu 1913 r. Kuomintang uzyska� wi�kszo��, ale nie zdoby� w�adzy. Wkr�tce dosz�o do otwartego konfliktu pomi�dzy Parti� Ludow� a rz�dem Juan Szi-Kaja, przechodz�cym coraz wyra�niej na pozycje reakcyjne. W listopadzie 1913 r. prezydent zdelegalizowa� Kuomintang i cz�onk�w jego pozbawi� mandat�w poselskich. Parlament zosta� rozwi�zany. Sun-Jat-Sen i liczni dzia�acze Kuomintangu zmuszeni byli opu�ci� kraj, inni przeszli do pracy konspiracyjnej