Takich jednakowo� w filozofii nie ma i by� nie mo�e -ani nieomylnych, chwali� Boga, ani takich, co maj� w swoim zakresie wiedz� pe�n� - jako �e nikt dobrze nie wie, co by to znaczy�...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

Wszyscy s� w tym sensie amatorami, a �zawodowy filozof" to wizyt�wka pretensjonalna. Z drugiej strony, jest rzeczywi�cie r�nica mi�dzy takimi, co maj� przyzwoite jakie� historyczne i logiczne przygotowanie, wiedz�, co umiej�, a czego nie, a takimi, co granic w�asnej wiedzy i w�asnej ignorancji nie�wiadomi, buduj� z u�amk�w poj�� gdzie� zas�yszanych a �le strawionych filozoficzne zamki na lodzie i rozstrzygaj� bez w�tpliwo�ci wszystkie zagadki istnienia. Takich nazywa si� amatorami w pejoratywnym s�owa znaczeniu i ka�dy, kto si� po akademicku filozofi� para, mia� sposobno�� wiele ich elaborat�w ogl�da�; wystarczy raz postuka�, to jest jedn� stroniczk� przeczyta�, by wiedzie� na pewno, czy rzecz z kruszcu szlachetnego urobiona, czy marna imitacja. �Amator" w trzecim jeszcze znaczeniu to taki, co po akademicku filozofii nie uprawia i zna j� g��wnie z samouctwa, ale na serio nad r�nymi pytaniami filozoficznymi si� namy�laj�c, umie wyr�ni�, co wa�ne, wie, dlaczego wa�ne, nikogo nie usi�uje na�ladowa�, ale ju� to prawdy dociec, ju� to zrozumie� powody, dla kt�rych takie dociekanie powodzenia nie wr�y. Takim amatorem - w szlachetnym i dobrym s�owa sensie - zdaje si� pan Ficowski. Zaczyna swoje 156 Wst�p do Wielkiej Ameby Tadeusza Ficowskiego rozwa�ania nie od pracowicie skonstruowanych a mglistych abstrakcji, ale od jakiegokolwiek drobnego spostrze�enia - lataj�cej pszczo�y albo ptaszka - i przekonuje si�, �e we wszystkim mo�na znale�� okazj� do namys�u nad czym� wa�nym (z natur� jest, jak wida�, zaprzyja�niony, co w Polsce najcz�ciej wida� u ludzi z Kres�w pochodz�cych). Tak w rzeczy samej filozofowie nieraz czyni�: nie ma zdarze� ani rzeczy tak b�ahych i tak powszednich, by nie mog�y by� surowcem dla wyt�onej pracy my�lowej, kt�ra gdzie� daleko prowadzi. Ale pan Ficowski nie �udzi si�, �e mo�e w swoim rozmy�laniu znale�� w ko�cu satysfakcj�, jak� daje niewzruszona pewno��. Pr�buje raczej my�l ci�gn��, jak daleko mo�na, ale zatrzymuje si� tam, gdzie widzi, �e grozi mu pokusa stanowczego rozstrzygni�cia wielkich zagadek. Jest wi�c sceptykiem, ale nie nihili-st�, czyli m�drym cz�owiekiem. Przekona si� o tym, kto przeczyta. [19937 ZACH�TA DO CZYTANIA ROZPRAW BARBARY SKARGI Mamy tu dwadzie�cia kilka esej�w (artyku��w? rozpraw? wyk�ad�w? referat�w? rozm�w?), kt�re, jak to zwykle w takich zbiorach bywa, pisane by�y niezale�nie od siebie i nie uk�adaj� si� w ogniwa naturalnego �a�cucha, tak i� czytelnik mo�e je w dowolnej kolejno�ci po�ywa�*. Rych�o jednak spostrze�e, �e s� to teksty wyra�nie, bez w�tpliwo�ci nie tylko z jednego ducha pocz�te, ale w�a�ciwie, mimo bogactwa i rozmaito�ci przedmiot�w, wok� jednej sprawy rozkr�cone. Jak t� spraw� nazwa�? O czymkolwiek mowa w tych rozprawach - a zawsze dotycz� one czego� bardzo wa�nego dla naszej kultury - autorka dostrzega trudno�ci, o jakie si� potykamy, gdy usi�ujemy okre�li� �ci�le granic� mi�dzy zjawiskami, z kt�rych jedno jest dobre, a drugie z�e, a kt�re albo z tego samego �r�d�a wyp�ywaj�, albo do tych samych motywacji ludzkich si� odwo�uj� czy te� mog� * Barbara Skarga, O filozofi� ba� si� nie musimy. Szkice z r�nych lat, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999. 158 Zach�ta do czytania rozpraw Barbary Skargi uchodzi� za odmiany tej samej natury. A przecie�, chocia� trudno te granice zdefiniowa� i czasem, gdy nie chodzi o wypadki skrajne, mo�emy si� waha�, jak rzecz dan� i do�wiadczan� os�dzi� - odr�nienie dobra od z�a nie zanika, nie mo�e by� nigdy uniewa�nione. Wiemy, �e cnoty mog� przez nadmiern� konsekwen-cj� w antycnoty, w z�o si� obraca�. Wierno�� jest cnot�, a ile� zbrodni w jej imieniu pope�niono. Przywi�zanie do w�asnego narodu nie jest z�em, przeciwnie, jest godziwe i zalecone; jak zdefiniowa� miejsce, w kt�rym przeobra�a si� w nienawistny, z�owrogi szowinizm? A czy mo�na twierdzi�, gdy widzimy codziennie okropno�ci morderczych nacjonalizm�w, �e w tych wybrykach demonicznych nic nie zosta�o ju� z owego godziwego przywi�zania? Pewnie zosta�o co�, cho� na z�e u�yte. I c� jest z�ego w naturalnym bodaj pragnieniu �jedno�ci"? I jak nietrudno wysublimowa� to pragnienie do pochwa�y totalitaryzmu z wszystkimi jego okrucie�stwami. Rzecz wi�c w tym, �e nie tylko to, co �samo w sobie" godziwe i dobre, mo�e z�u s�u�y�, ale r�wnie� to, co rozpoznajemy od razu, bez w�tpliwo�ci jako z�o, ma cz�sto (a mo�e zawsze?) jakie� uczestnictwo w dobrym, jakie� powinowactwo, jaki� korze� wsp�lny, cho�by odleg�y. Czy� cynizm nie ma jakiej� strony, co go spokrewni� z wol� prawdy? Czy komunizm z wszystkimi jego okropno�ciami nie nosi jakiego� za�mionego �ladu swego pochodzenia w pragnieniu powszechnego braterstwa? Tak jest ze wszystkim, co z�e i co dobre. A mimo to z uporem trzeba powtarza�, �e r�nica mi�dzy dobrem a z�em nie znika, nie mo�e by� nigdy uniewa�niona. Zach�ta do czytania rozpraw Barbary Skargi 159 Co� analogicznego widzimy tam, gdzie nie chodzi w�a�ciwie o moralne jako�ci, o z�o i dobro, ale o cnoty i przeciwcnoty intelektualne