staj� si� dla nas - w miar� mo�liwo�ci, jakich nam tekst dostarcza - konkretne, niemal jednoznaczne w tym, co jest podyktowane podstawow� miar� wiersza

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

We�my jeszcze jeden przyk�ad. Przyjrzyjmy si� utworowi o zupe�nie innej konstrukcji, wierszowi Ga�czy�skiego "Fata morgana": Wszystkie smutki mijaj�,@ smutki wszystkie oddalmy:@ W dalekim srebrnym kraju@ rosn� zielone palmy;@ na szczytach palm papugi,@ jak gwiazdy zmienione w ptaki@ �pi� - i papug sen d�ugi@ rytm palm ko�ysze jednaki.@ A pod palmami Murzyni@ �pi�, znu�eni upa�em,@ �wieci s�o�ce pustyni@ bolesne i takie ma�e;@ a w nocy niebo tych l�d�w@ wygl�da jak partia szach�w.@ I b��dz� cienie wielb��d�w,@ kt�re odesz�y na zach�d.@ Przeczytajmy ten wiersz swobodnie i naturalnie. Jestem przekonana, �e bardzo wielu czytelnik�w wydob�dzie z niego - w spos�b niejako automatyczny - pewn� delikatn� �piewno��. Ten wiersz nie da si� przecie� czyta� tak, jak czytamy "Pana Tadeusza". I to nie ze wzgl�du na inno�� tre�ci. Potrafimy tak�e w "Panu Tadeuszu" pokaza� niekt�re opisy kraju ojczystego tak nasycone "dziwno�ci�", �e przypominaj� opisy jakich� krain ba�niowych. Dlaczego jednak ten wiersz czytamy inaczej? Przyjrzyjmy si� jego budowie. Oto ka�dy jego wers stanowi wyra�n�, oddzieln� ca�ostk� tak�e pod wzgl�dem intonacyjnym. Wszystkie te siedmio- i o�miosylabowe wersy s� regularnie trzyakcentowe: trzy akcenty w ka�dej linijce wiersza. A zatem te trzy akcenty pe�ni� funkcje konstanty metrycznej, stanowi� ko�ciec organizacji metrycznej wersu. Poniewa� jednocze�nie prawie ka�dy wers zawiera trzy pe�noznaczne wyrazy, wobec tego akcenty metryczne, kt�re na nie padaj�, s� traktowane jako r�wnowa�ne: ka�de z trzech s��w ma tak� sam� warto��, �adne nie jest innemu podporz�dkowane, jak to bywa przewa�nie w literackiej prozie, czy w mowie potocznej. Bo� przecie� w normalnie wypowiedzianym zdaniu "cienie kt�re odesz�y" zaimek "kt�re" by�by tak�e pod wzgl�dem si�y akcentu podporz�dkowany w stosunku do wyrazu "odesz�y". St�d w wierszu Ga�czy�skiego owo ko�ysanie, oddalaj�ce nas zar�wno od zwyk�ego potocznego sposobu m�wienia, jak i od wierszy "Pana Tadeusza", kt�re przy ca�ej swojej rytmiczno�ci zbli�aj� si� do intonacyjnie urozmaiconego toku swobodnego opowiadania. Ten na p� wy�piewany, dziwny wiersz, maj�cy by� lekarstwem na nasze smutki, posiada jeszcze i inne, �atwo dostrzegalne a ciekawe cechy konstrukcyjne. Sp�jrzmy na drugi wers drugiej zwrotki. Czy nie przeczy on naszemu twierdzeniu, jakoby ka�dy wers tego utworu stanowi� zamkni�t� ca�ostk�? Przecie� jednosylabowe orzeczenie "�pi�", kt�re nie zmie�ci�o si� w tym wersie, zosta�o przeniesione do wersu trzeciego. Czy wobec tego powinni by�my mo�e powiedzie�, �e wers drugi jest przerzutniowy, �e nie stanowi zatem intonacyjnej ca�ostki? Ot� wydaje mi si�, �e tak jednak nie jest. Wers ten zawiera por�wnanie papug do gwiazd zmienionych w ptaki, por�wnanie najbardziej niezwyk�e w ca�ym wierszu. Obraz ten powinien zatrzyma� uwag� czytelnika. Nale�y przeto zako�czy� ten wers pauz�, pozwoli� mu si� usamodzielni�, zanim nast�pi, logicznie uzupe�niaj�cy to zdanie, jego dalszy ci�g - orzeczenie "�pi�". Wers ten tak�e syntaktycznie stanowi ca�ostk� wtr�con� mi�dzy podmiot i orzeczenie zdania g��wnego. To u�atwia jego wyosobnienie intonacyjne. W ten spos�b wers zostaje zamkni�ty kadencj� i pauz�, mo�e nie mniej silnie ni� wszystkie inne. Przejd�my teraz do pierwszego wersu trzeciej zwrotki. Ta sama sytuacja, to samo orzeczenie przerzucone do nast�pnego wersu

staj� si� dla nas - w miar� mo�liwo�ci, jakich nam tekst dostarcza - konkretne, niemal jednoznaczne w tym, co jest podyktowane podstawow� miar� wiersza - jego...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!