pie�� powitalna driad zamechskich na przybycie Stefana Batorego na polo- wanie w puszczy zamechskiej, napisana r�wnie� po �acinie ze wzgl�du na nieznajomo�� j�zyka...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

Panegiryk ten zawiera pochwa�� dzielnych pocz�tk�w pano- wania Stefana Batorego, opowie�� o powstaniu starostwa zjnnechskiego i zaproszenie do przyjemnego sp�dzenia chwil wypoczynku w pi�knym ustroniu tamtejszym. Pie�� ta godna jest uwagi z politycznych wzgl�d�w, bo mie�ci ostr� wycieczk� przeciw mo�now�adztwu, kt�remu Kochanowski przypisuje upadek rz�du w Polsce. Ciekawa jest tak�e ze wzgl�du na poczucie natury u Kochanowskiego, bo si� pokazuje, �e nasz poeta lubi� lasy modrzewiowe i z ch�ci� przystawa� nad brze- gami rzek, �eby si� grze fal przypatrywa�. Dryas zamechska zachowa�a si� w autografie w Bibliotece Zarnoyskich w War- szawie i to jest trzeci cenny r�kopis, kt�ry nam charakter .pisma poety pozna� pozwala. Gdy Batory i Zamoyski poszli na wojn�, Kochanowski snu� dalej my�li, kt�re mu zbli�enie do tych dwu wybitnych postaci dziejowych nasun�o, i utrwali� je w pie�niach, kt�re s� najwymowniejszym �wiadectwem ducha obywatelskiego, przepe�niaj�cego jego serce za czas�w rz�d�w Batorego. W wierszu [Niemasz y po drugi.raz niemasz w�tpliwo�ci m�wi og�lnikowo o, zazdro�ci, kt�ra towarzyszy ka�demu dzia�a- czowi spo�eczneilra�Wyobra�a on sobie, �e dzia�aczem pu- po E z JA PATRIOTYCZNA blicznym mo�e by� tylko cz�owiek wysokiej cnoty. Cnota za� wielka posiada t� w�asno��, �e budzi szkaradn� zazdro��. Ale cz�owiek, kt�ry po�wi�ci� si� s�u�bie publicznej, mo�e si� na ni� nie ogl�da�, bo ma nagrod� we w�asnym zadowoleniu, a potem niew�tpliwie odda mu Pan B�g to, co mu na ziemi zazdro�� zabra�a. Pie�� ta nosi�a pierwotnie tytu� O statecz- nym s�udze R. P. i odnosi�a si� prawdopodobnie wprost do Zamoyskiego. Wyda� j� poeta w 1580 r. w zbiorku pt. Pie�ni trzy, o czym ni�ej powiemy (P. II 2). Jeszcze szerzej o s�yzbJle publicznej rozwi�d� si� nasz poeta w wierszu lest kto, coby wzgardziwszy te doczesne rzeczy. W utworze tym wskazuje Kochanowski g��wne pola zas�ugi publicznej. Cz�owiek rw�cy si� do dzia�ania publicznego po- winien my�le� nie tylko o cnocie, ale zarazem o s�awie, i mie� , ch�� po�wi�cenia si� dla dobra og�u. Poeta dopuszcza� do '' s�u�by publicznej tylko wyj�tkowo czyste i ofiarne jednostki. W wierszu tym, zach�caj�c wszystkich do ubiegania si� o s�aw� i dobr� pami�� po �mierci, przestrzega, �e takiemu cz�owiekowi trzeba przej�� si� wa�nymi my�lami, kt�re za- r�wno na ziemi jak w niebie za wa�ne uchodzi� musz�. S�u�b� publiczn� rozr�nia dwojak�: m�wcy-polityka z dobr� g�ow�, ; kt�ry krzewi �ad w kraju i dobre obyczaje, i �o�nierza,, kt�ry-- i w walce i poganinem got�w ka�dej chwili ,g�ow� po�o�y�. W wierszu tym znajduje si� wiekopomne has�o, kt�re p�niej Brodzi�ski lubi� powtarza�: I S�u�my poczciwcy s�awie, a iako kto mo�e, Niech ku po�ytku dobra sp�lnego pomo�e. (P. II 19) Zaj�wszy takie stanowisko wobec kr�la i Zamoyskiego, wyczekiwa� Kochanowski spokojnie w domu wynik�w wojny moskiewskiej. Pierwszy rok tej wojny przyni�s� zdobycie Po�ocka, miasta zabranego Polsce przed kilkunastu laty, kiedy poeta by� jeszcze dworzaninem. Odt�d Kochanowski sprawami pogranicza polsko-moskiewskiego �ywo si� zajmo- wa�, bra� udzia� w zebraniu wojska pod Radoszkowicami, JAN KOCHANOWSKI kt�rego celem by�o tymczasowe ustalenie stanu posiadania nad D�win�, i oczywi�cie niezmiernie ucieszy� si�, gdy Po�ock wr�ci� do r�k polskich. Na upami�tnienie tego radosnego wypadku uk�ada dwie pie�ni, polsk� i �aci�sk�, kt�re mia�y [ by� niebawem wydane. Wiersz polski Pwu dziwki oddawaymy \ jest bardzo prost� i szczer� pie�ni�, prawie w nastroju ludo- \ wym. Poeta wzywa do dzi�kowania Panu Bogu za zwyci�stwo, ^kt�re jest nagrod� polskiej skromno�ci, a kar� za hardo�� jprzeciwnika. Szydzi on z zuchwa�o�ci cara, kt�ry droczy� si� / z kr�lem polskim o przepisy ceremonialne, kto przed kim / przy spotkaniu ma pierwszy czapk� zdj�� i z konia zsi��, ' / on czy kr�l polski, a gdy przysz�o broni� tych uroszcze�, ;._^odbieg� swych twierdz i schroni� si� w kraje podbiegunowe. Ucieszony zwyci�stwem polskim, chwali Stefana Batorego, �e; umia� cara ukara�, warownie jego zdoby�, a przede wszyst- kim, �e Po�ock wr�ci� do r�k polskich i tak mocn� twierdz� uda�o si� Polakom zaj��. Kochanowski wielbi kr�la za sztuk� wojowania i przymioty osobiste, panowanie nad sob� i umiar- kowanie w warunkach pokojowych, i obiecuje, �e b�dzie piewc� jego czyn�w bohaterskich. Wiersz ten pt. O wzi�ciu Po�ocka og�osi� poeta niebawem po napisaniu na �yczenie Zamoyskiego w zbiorku Pie�ni trzy (1580), w kt�rym tak�e pie�� O statecznym s�udze B. P. i O uczciwey ma��once si� ukaza�a (P. II 13)