Oznacza to, �e ka�da osoba 92 Marzena Cichosz szuka maksymalizacji swoich w�asnych korzy�ci, w�r�d kt�rych korzy�� ekonomiczna jest jednym z istotnych...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

334-343). Mo�na zauwa�y� trzy poziomy hipotez odnosz�cych si� do rynku politycznego. Na pierwszym z nich aktywno�� polityczna asymiluje si� z rynkiem politycznym. Zgodnie z t� teori� mo�na m�wi� o konkurencji czystej i doskona�ej, je�eli: 1) rynek jest zatomizowany, co oznacza, �e nikt nie ma wystarczaj�cej si�y, by wp�ywa� na drugi podmiot; . 2) produkty s� jednorodne (homogeniczne); 3) zapewnione jest wolne wej�cie i wyj�cie z rynku; 4) aktorzy doskonale znaj� rynek, co oznacza pe�ny dost�p do informacji i przejrzysto�� regu� (Begg, Fischer, Dornbusch, 2000, s. 232). Na drugim poziomie hipotez rynek polityczny pojmuje si� jako miejsce wyra�ania indywidualnego wyboru politycznego, jako sfer� konfrontacji poda�y z popytem politycznym. Uto�samia si� procedury polityczne z wymian�. G�os wyborczy (lub poparcie polityczne wyra�aj�ce si� np. w przyst�pieniu do danej organizacji, udzieleniu jej wsparcia finansowego, udziale w manifestacji, wiecu, etc.) jest wyrazem indywidualnych preferencji politycznych i jest traktowany jako ekwiwalent ceny1. Na trzecim poziomie hipotez zachowania aktor�w �ycia politycznego wi�� si� z racjonalno�ci�. Wymaga to uznania, �e ka�dy z aktor�w uczestniczy w �yciu politycznym w celu zaspokojenia swoich w�asnych interes�w. Wyborca, jako konsument d�br publicznych, oczekuj�c od klasy politycznej pewnej ekonomiczno�ci w wykorzystaniu czasu i energii oraz skuteczno�ci, sankcjonuje bezpo�rednio poprzez sw�j g�os wybranych polityk�w lub po�rednio � system administracji publicznej. W tym przypadku zak�ada si� m.in. doskona�e poinformowanie aktor�w o mo�liwo�ciach rynkowych, brak barier w dost�pie do informacji, mo�liwo�� dokonania selekcji w�r�d ofert rynkowych, co, jak dowodz� badania empiryczne, nie potwierdza si� w praktyce (Page, 1993, s. 148; Jab�o�ski, 1997). Teoria racjonalnego wyboru zosta�a wi�c przeformu�owana i przyj�a posta� teorii ograniczonej racjonalno�ci, kt�ra zak�ada wyb�r najkorzystniejszej oferty spo�r�d wszystkich, o kt�rych mamy informacj� (Simon, 1983). 1. Struktura rynku � ' :- ;?;? : Rynek jako naturalne zjawisko towarzysz�ce konkurencji odgrywa rol� regulatora �ycia politycznego. W jego obr�bie podmioty polityczne rywalizuj� mi�dzy sob�, nawi�zuje si� komunikacja oraz odbywa si� og� transakcji po- 1 Kwestia ceny produkt�w politycznych jest na tyle z�o�onym zagadnieniem, i� wymaga odr�bnego opracowania. Tutaj, ze wzgl�du na konieczno�� ograniczenia rozmiaru tekstu, problem ceny uj�to og�lnie jako koszt, jaki musi ponie�� kupuj�cy w celu nabycia okre�lonego produktu politycznego. Metody analizy i diagnostyki rynku politycznego 93 mi�dzy podmiotami politycznymi a elektoratem i w ramach tych obu grup. Podmioty polityczne wchodz� ze sob� w r�norodne relacje. Partie polityczne konkuruj� ze sob� o poparcie i g�osy wyborc�w, wyborcy �wymieniaj�" sw�j g�os (poparcie) w zamian za okre�lone dobra (dobrem jest w tym przypadku nie tylko prze�wiadczenie, �e przy poparciu dla danej opcji zwi�kszy sie wymierna korzy�� odnoszona przez g�osuj�cego, ale dobrem mo�e by� r�wnie� poczucie dobrze spe�nionego obywatelskiego obowi�zku), podmioty prowadz� przetargi zwi�zane ze zdobyciem w�adzy oraz komunikuj� si� z grupami interes�w. Na struktur� rynku politycznego wp�ywaj� uwarunkowania zwi�zane z jego otoczeniem � polityczne, prawne, demograficzne oraz ekonomiczne. Uwarunkowania polityczne odnosz� si� do systemu politycznego, instytucji politycznych, wzor�w zachowa� na rynku. Uwarunkowania prawne wskazuj� na obowi�zuj�ce rozwi�zania prawne zwi�zane z powo�ywaniem w�adzy ustawodawczej i administracyjnej, prawne modele regulowania konflikt�w spo�ecznych itp. Uwarunkowania demograficzno-spo�eczne opisuj� struktur� ludno�ci, wykszta�cenie, wiek, zatrudnienie, rozmieszczenie ludno�ci. Uwarunkowania ekonomiczne natomiast obejmuj� takie elementy, jak: wielko�� dochodu narodowego, wzrost gospodarczy, dystrybucja dochodu narodowego, przychody i wydatki obywateli. Uwarunkowania zwi�zane z otoczeniem mog� w znacznym stopniu oddzia�ywa� na struktur� rynku politycznego. Na przyk�ad kryzys ekonomiczny, nag�y spadek dochod�w realnych ludno�ci czy te� reformy systemu � dotkliwie odczuwane przez spo�ecze�stwo � mog� przyczyni� si� do upadku rz�du, zwi�kszy� szans� wyborcze opozycji, doprowadzi� do marginalizacji partii odpowiedzialnej za zaistnia�� sytuacj�. Na rynku politycznym mo�na wyr�ni� trzy g��wne zbiory aktor�w. Zgadzaj�c si� na pewne uproszczenia zawi�ych stosunk�w rynkowych, mo�na stwierdzi�, �e pierwszy zbi�r tworz� instytucje, partie oraz organizacje polityczne. Te podmioty najcz�ciej odgrywaj� rol� sprzedaj�cych dobra polityczne, inicjuj� wi�kszo�� proces�w rynkowych i s� najaktywniejszymi aktorami. Zbi�r drugi obejmuje elektorat wraz z og�em stowarzysze�, grup spo�ecznych, odgrywaj�cych najcz�ciej rol� kupuj�cych dobra polityczne i poddawanych zabiegom marketingowym ze strony sprzedaj�cych dobra polityczne. Trzeci zbi�r tworz� mass media, pe�ni�ce zazwyczaj funkcj� po�rednika, kana�u dystrybucji w wymianie politycznej (ryc. 1). Uwzgl�dniaj�c kryterium liczby podmiot�w dzia�aj�cych na rynku, mo�na okre�li� stopie� zatomizowania rynku i w rezultacie � formy rynku. Je�li np. na rynku dzia�a wiele podmiot�w politycznych o wzgl�dnie zbli�onym poparciu, mo�na m�wi� o polipolu (por. sytuacj� przed wyborami do Sejmu RP w 1991 r.)