Nie pijatyki i hulanki, nie obco- wanie z pi�knymi ch�opcami i kobietami; nie ryby i inne smako�yki, jakich dostarcza zbytkowny st�, czyni� �ycie przyjemnym, ale trze�wy...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

Z tego wszystkiego m�dro�� (???????) jest pocz�tkiem wszelkiego dobra i dobrem najwy�szym, a wskutek tego jest cenniejsza nawet od filozofii, jako �r�d�o wszystkich innych cn�t. Ona nas uczy, �e nie mo�na �y� przyjemnie, je�li si� nie �yje m�drze, pi�knie i sprawiedliwie, i na odwr�t, �e nie mo�na �y� m�drze, pi�knie i sprawiedliwie, je�li si� nie �yje przyjemnie. Wszak cnoty tworz� wraz z przyjemnym �yciem naturaln� jedno�� i �ycie przy- jemne jest od nich nieod��czne. Kog� m�g�by� wy�ej ceni� od m�drca, co zbo�nie wielbi bog�w, �mierci si� w og�le nie l�ka, poj�� cel ostateczny przyrody, zrozumia�, �e najwy�sze dobro mo�na �atwo osi�gn�� i bez trudu zdoby�, a najwi�ksze z�o albo trwa kr�tko, albo sprawia lekki tylko b�l? M�drca, co �mieje si� z wszechmocnego przeznaczenia, kt�re pewni filozofowie1 wprowadzaj� jako w�adz� naczeln� nad wszystkim, dowodz�c, �e jedne rzeczy powsta�y z konieczno�ci, inne przez przypadek, a jeszcze inne dzi�ki nam samym; poniewa� konieczno�� wyklucza wszelk� odpowiedzialno��, a przypadek jest zmienny, nasza za� wola nie zale�y od �adnego auto- rytetu zewn�trznego, wobec tego post�pkom jej towa- rzysz� zar�wno pochwa�y, jak i nagany. Zaiste, lepiej by by�o uzna� mitologiczne bajki o bogach, ni� sta� si� niewolnikiem przeznaczenia przyrodnik�w. Mito- logia dopuszcza bowiem przynajmniej mo�liwo�� prze- b�agania bog�w przez oddawanie im czci, przeznaczenie natomiast jest nieub�agane. Przypadku m�drzec nie uwa�a r�wnie� za b�stwo, na wz�r upodoba� posp�l- stwa (bo w dzia�aniu b�stwa nie ma miejsca na chao- tyczny nie�ad), ani za zmienn� przyczyn�. Nie s�dzi, by przypadek obdarza� ludzi dobrem lub z�em, aby zapewni� im szcz�liwe �ycie; uwa�a tylko, �e dostarcza im sk�adnik�w wielkich d�br albo wielkiego z�a. Wierzy, i� lepiej by� nieszcz�liwym z rozumem ni� szcz�li- wym bez rozumu. Lepiej oczywi�cie, gdy rzetelny s�d nie b�dzie w dzia�aniu oczekiwa� pomocy ze strony przypadku. Przemy�l wi�c dok�adnie te sprawy a tak�e zagadni�- ta pokrewne. Rozmy�laj dzie� i noc, sam i z kim�, kto podobnie my�li, a nie zaznasz niepokoju ani we �nie, ani na jawie i b�dziesz �y� w�r�d ludzi jak b�g. Albowiem cz�owiek �yj�cy w sferze d�br niezniszczal- 1 Stoicy nych jest zgo�a niepodobny do �adnej �miertelnej istoty. Wr�biarstwo Epikur odrzuca zar�wno w innych dzie�ach, jak i w Kr�tkim wyci�gu. Twierdzi tam: �Wr�- biarstwo nie ma nic wsp�lnego z rzeczywisto�ci�, a gdyby nawet mia�o, to rzecz by�aby i tak dla nas oboj�tna". Tyle o zagadnieniach celu �ycia. Szerzej omawia te sprawy gdzie indziej. W pogl�dach na przyjemno�� Epikur r�ni si� od cy- renaik�w. Oni bowiem nie zaliczali do przyjemno- �ci tzw. �przyjemno�ci statycznej" (????????�????? ?????), a jedynie tylko przyjemno�� zwi�zan� z ruchem (? ?? ???????). Epikur natomiast uznawa� obydwa rodzaje przyjemno�ci, zar�wno duchowe, jak i cielesne, jak twierdzi w dzie�ach O wyborze i unikaniu oraz O naj- wy�szym celu i w pierwszej ksi�dze O �yciu ludzkim oraz w li�cie do przyjaci� filozof�w w Mitylenie. Podobnie Diogenes [z Tarsu] w siedemnastej ksi�dze Wyboru i Metrodor w Timokratesie m�wi� o przyjemno�ci jako o czym�, co mo�na pomy�le� zar�wno w ruchu, jak i w spoczynku. A oto siewa samego Epikura wypo- wiedziane w dziele O wyborze: ,,Spok�j ducha i nieo- becno�� b�lu s� przyjemno�ciami statycznymi, rado�� i weso�o�� natomiast zdaj� si� polega� na ruchu i czyn- no�ci". Epikur r�ni si� od cyrenaik�w jeszcze w tym, �e oni uwa�aj� b�l fizyczny za gorszy od moralnego m�- wi�c, �e dlatego przest�pc�w karze si� ciele�nie, on na- tomiast uwa�a moralny za ci�szy. Wszak cia�o mo�e doznawa� b�lu tylko w chwili obecnej, podczas gdy dusza mo�e by� dr�czona nie tylko cierpieniami tera�niejszymi, ale r�wnie� przesz�ymi i przysz�ymi. � skoro tak jest, to przyjemno�ci duchowe s� r�wnie� znacznie wi�ksze od cielesnych. Na dow�d tego, i� przyjemno�� jest najwy�szym celem, przytacza fakt, �e istoty �ywe od momentu narodzin d�� do przyje- mno�ci, od b�lu natomiast stroni� instynktownie, a nie na skutek rozumowania. Z w�asnego wi�c poczucia (?????????) unikamy b�lu, tak jak Herakles, gdy dr�czony b�lem, jaki mu sprawia�a zatruta szata, krzycza� g�o�no Zaciskaj�c z b�lu z�by i g�o�no j�cz�c, a odpowiada�y echem ska�y naoko�o, przyl�dek Lokrydy i eubejskie wzg�rza 1. Cnoty � uczy Epikur �maj� warto�� tylko ze wzgl�du na przyjemno��, a nie same dla siebie, tak jak sztuka lecznicza ma warto�� ze wzgl�du na zdrowie. Podobnie wypowiada si� Diogenes [z Tarsu] w dwudziestej ksi�dze Wyboru, gdzie m�wi r�wnie� o wychowaniu (?????), �e jest prowadzeniem przez �ycie (???????). Zgodnie ze s�owami Epikura cnota jest jedyn� warto�ci� nierozerwalnie zwi�zan� z przyjemno�ci�; wszystko inne da si� od niej oddzieli�, jak np. smaczne potrawy. Na tym chcia�bym zako�czy� ca�e moje dzie�o, a z nim i �ywot filozofa