Dzi� ka�dy wie, jak wa�ne jest posiada- nie Helgolandu, je�li w og�le mamy wyst�powa� na morzu, jak przysta- �o na wielkie mocarstwo...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

Por�wnajmy z tym odpowiednie uwagi z Ge- danken undErinnerungen. Trze�wo rozumuj�c, Bismarck wola�- wbrew naszym dzisiejszym odczuciom - raczej pozostawi� ten niemiecki Gi- braltar, pod neutralnym -jak zak�ada�- dozorem, ni� bra� na siebie obo- wi�zek przysz�ej obrony tej �skalnej rafy" przed francusk� flot� (tylko j� bra� pod uwag�). Fakt, �e Francuzi nie odnie�li znaczniejszych sukce- s�w na morzu w roku 1870, pozwoli� mu bagatelizowa� spraw� mary- narki. W latach siedemdziesi�tych budowa wystarczaj�co silnej niemiec- kiej floty nie by�aby chyba traktowana jako zagro�enie dla Anglii, a tyl- ko jako oczywisty nakaz honoru, obliguj�cy do zr�wnowa�enia wzgl�dem Francji naszej niegodnej wielkiego mocarstwa s�abo�ci na morzu. Zgub- j ne, negatywne stanowisko Bismarcka w sprawie floty, dla kt�rej, jak powiada�, �nawet deputowany Rickert" odczuwa sympati�, by�o w du- �ej mierze powodowane antypatiami w sferze polityki wewn�trznej. �w- czesne zaniedbania nadrabiano p�niej z trudno�ci� i rozg�osem, kt�ry : m�g� budzi� nieufno��. Ka�dy wie, co w dzisiejszej praktyce angielskiego panowania na morzu jest dla nas nie do zniesienia. Opr�cz ustanowionego wy��cznie przez Angli� prawa �upu na morzu mamy obecnie z inicjatywy Anglii do czynienia z jeszcze ohydniej szym prawem - �upu na l�dzie. ArbitraJIno�� ograniczania kontrabandy odczuwa ka�de neutralne pa�stwo. My ze swej strony, kieruj�c si� wzgl�dami naszego honoru, b�dziemy zmuszeni w ka�dej wojnie prowadzonej przez Angli� u�ywa� przemocy, je�li tyl- _________________201 ko podejmie ona pr�by takiej kontroli i dopu�ci si� akt�w gwa�tu, na jakie pozwala sobie teraz wobec innych mocarstw, tak�e tych najwi�k- szych. O tym, jakie by�y rzeczywiste skutki angielskiej polityki dla na- stroj�w w �wiecie, Anglia dowie si� dopiero po wojnie, kiedy skutk�w tych nie b�d� ju� przes�ania� aktualne w danej chwili konstelacje intere- s�w. Decyduj�ce znaczenie mie� b�dzie wtedy chyba konstatacja, �e wszystkie te akty gwa�tu, amoralny i nienawistny charakter prowadzo- nej przeciw nam kramarskiej wojny gospodarczej by�y daremne. I tylko pod warunkiem, �e Anglia wyci�gnie z tego wnioski, kt�re znajd� pe�ne odbicie ju� w traktacie pokojowym - traktat ten mo�e rzeczywi�cie sta� si� punktem wyj�cia porozumienia. Po roku 1870 Bismarck uwa�a�, �e w naszych rachubach na przy- sz�o�� musimy uwzgl�dnia� zamiar zemsty ze strony Francuz�w. Nie wiemy dzi�, jakie by�y w�a�ciwie przyczyny, kt�re przy takich zapatry- waniach sk�oni�y go do oddania twierdzy Belfort. Nie wiemy te�, jaki stosunek do tego kroku mia�y �wczesne autorytety wojskowe. Z braku innych mo�liwo�ci Bismarck rozpocz�� wtedy polityk� izolowania Fran- cji, cho� on sam nie m�g� przecie� liczy�, �e b�dzie j� mo�na uprawia� w niesko�czono��. Jednocze�nie czyni� znane pr�by skierowania uwagi Francuz�w ku zdobyczom kolonialnym, oczekuj�c, �e przy naszym lo- jalnym, wolnym od natarczywo�ci poparciu na tym polu, zapomn� oni w ko�cu o kontynentalnych sprzeczno�ciach. Pierwszym rozczarowaniem dla tej polityki by� upadek Ferry'ego; mimo to kontynuowano j�. W ska- li kontynentu by�a to polityka zupe�nie zrozumia�a. Jednak jako polityka �wiatowa mia�a kilka fatalnych skutk�w. Jak wiadomo, gdy chodzi�o o kwestie podzia�u stref wp�yw�w, Francja i inne mocarstwa po prostu ignorowa�y nasze istnienie - mieli�my o to uzasadnione pretensje w ostat- nim czasie. Anglia czyni�a to w swej polityce po�udniowoafryka�skiej, a Francja w polityce p�nocnoafryka�skiej. �adne mocarstwo nie mo�e bezkarnie pozwala�, by wci�� stawiano je przed faktami dokonanymi i lekcewa�ono je. Jednak�e to w�a�nie nastawienie polityki Bismarcka przyzwyczai�o Francj� i �wiat do takiego traktowania wydarze� na tery- toriach zamorskich, jakby by�y to sprawy, do kt�rych Niemcy usi�uj� si� wtr�ca� w�a�ciwie tylko dlatego, �e powoduje nimi arogancja. Trze�wy , punkt widzenia do ut des by� wykluczony. Kiedy za� nasza strona go przyj�a, powsta� z tego powodu ha�as, kt�ry nie pozostawa� w �adnym stosunku do naszych doprawdy skromnych roszcze�. Tym samym zna- le�li�my si� w niekorzystnym po�o�eniu r�wnie� pod wzgl�dem sytuacji 202 wewn�trznej. Albowiem jest jasne, �e w wypadku wojny prancj�z po- wodu �kapitalistycznych" interes�w w Maroku nie moglibmy by� pew- ni owego bezwzgl�dnego po�wi�cenia narodu niemiecld^ kt�re by�o oczywiste, kiedy Francja napad�a na nas jako rosyjski w,al mimo �e my jej nie zagra�ali�my. W ka�dym razie wcze�niejsza i wksza aktyw- no�� Niemiec na polu polityki kolonialnej nie zwi�kszyhy niebezpie- cze�stwa wojny z Francj�. O niebezpiecze�stwie tym decjuje wy��cz- nie wyobra�enie Francji, �e przynale�no�� Alzacji do Niniec to tylko prowizorium. Wci�� now� po�ywk� dla tego pogl�du staowi� fakt, �e prawna pozycja Alzacji w naszym pa�stwie mia�a charater prowizo- ryczny. Tote� we Francji istnia� do�� wa�ny nurt opowi^�cy si� za milcz�cym wsp�istnieniem, ale nie by�o nurtu na rzecz otartego poro- zumienia z nami. Nie da si� jednak �rodkami pokojowyri realizowa� polityki ignorowania wielkiego mocarstwa. Polityka franc^ka tak�e nie mia�a co do tego w�tpliwo�ci. Nie mog�a jednak zdecydowa� si� na nic innego. A od momentu, kiedy ponaglona przez Rosj� za�da�a od wy- kszta�conych klas swego kraju zgody na trzyletni� s�u�l; wojskow�, musia�a by� ju� zdecydowana na to, �eby jak najrychlej po^�� dzia�ania wojenne przeciw nam