�Wybrali�my Kolegium, przedyskutowali�my i zaakceptowali�my opracowany przez prawnik�w regulamin rzecznika dziecka i postanowili�my robi� wszystko, by chroni�...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

3 Funkcjonuj�cy system opieki nad dzie�mi i m�odzie�� mia� zr�nicowane zadania i zakresy dzia�ania. Wed�ug stanu na 31 grudnia 1981 r. pod nadzorem i ochron� s�d�w rodzinnych i nieletnich pozostawa�o ��cznie 210026 dzieci 1 M. �opatkowa Spo�eczne przeciwdzia�anie sieroctwu. Warszawa 1979. 2 M. �opatkowa Samotno�� dziecka. Warszawa 1983, s. 156-169. 3 15 lat Komitetu Ochrony Praw Dziecka. SOS - dziecko. Zeszyt VI. Warszawa 1997, s. 5. 24 oraz m�odzie�y, z tego 172 668 ma�oletnich z tytu�u opieku�czej i profilaktycz- nej dzia�alno�ci s�d�w. Wzros�a liczba dzieci i m�odzie�y wymagaj�cych opieki i ochrony s�du oraz ingerencji w sprawy ich rodzin (1976 r. - 17 891 spraw, w kt�rych s�dy orzek�y pozbawienie, ograniczenie b�d� zawieszenie w�adzy rodzicielskiej; 1981 r. - 23 400 spraw).1 Wielo�� przyczyn i �r�de� sieroctwa spo�ecznego nie zawsze mia�a odzwierciedlenie w systemie opieki nad dziec- kiem (liczba, rodzaje, zadania plac�wek opieki, kwalifikacje zawodowe i spe- cjalistyczne kadry). Z dniem 1 wrze�nia 1983 r. pogotowia opieku�cze przej�y cz�� funkcji pe�nionych dotychczas przez milicyjne izby dziecka (szczeg�lnie w stosunku do uciekinier�w z dom�w rodzinnych czy plac�wek, do dzieci ze �rodowisk patologicznych). Za najbardziej warto�ciowe wychowawczo �rodowisko uznawano nadal rodzin�, st�d nastawienie w systemie opieki na rozw�j form rodzinnopodobnych (np. uruchomienie w 1984 r. wioski dzieci�cej w Bi�goraju). Z okazji og�lnonarodowych obchod�w czterdziestolecia Polski Ludowej ukaza�o si� wiele artyku��w ukazuj�cych dorobek i przemiany w dziedzinie opieki nad dzieckiem.2 Z analizy r�nych form opieki wynika�o, �e dzia�alno�� opieku�czo-wychowawcza powinna si� koncentrowa� na na- st�puj�cych problemach3: � Wspomaganie prawid�owego i wszechstronnego rozwoju osobowo�ci cz�o- wieka (funkcja kreatywna). � Przezwyci�anie i likwidowanie brak�w wychowawczych nie pozwalaj�cych na pe�ny rozw�j osobowo�ci (funkcja resocjalizacyjna). � Wyr�wnywanie brak�w wynikaj�cych z nieprawid�owej struktury �rodowiska (funkcja kompensacyjna). Dzia�alno�� taka powinna by� prowadzona w dw�ch zakresach: Po pierwsze - w stosunku do ca�ej generacji dzieci i m�odzie�y (organizowanie warunk�w wszechstronnego rozwoju osobowo�ci). Po drugie - obejmowa� tylko pewne grupy dzieci i m�odzie�y, w celu kompensowania brak�w �rodowiska rodzinnego. St�d podkre�lenie potrzeby dalszego rozbudowywania rodzinnych form opieki: rodzin zast�pczych, adop- cyjnych, rodzinnych dom�w dziecka, a tak�e rozbudowywanie tych form, kt�re podejmuj� dzia�ania zmierzaj�ce do przywr�cenia rodzinie mo�liwo�ci pe�nego funkcjonowania. Nie by�y to nowe postulaty, natomiast wa�ne by�o ich przy- pomnienie i podkre�lenie. Patronem obchod�w 40-lecia Polski Ludowej zosta�a Rada Krajowa PRON (Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego), kt�ra nawi�zuj�c do do- 1 Analiza systemu opieki ca�kowitej nad dzieckiem ze szczeg�lnym uwzgl�dnieniem profilaktyki sieroctwa spo�ecznego i propozycje dzia�a� w tym zakresie do 1990 r. Warszawa. Departament Kszta�cenia Specjalnego i Profilaktyki MOiW 1983 (druk powielony). 2 Redakcja �Problem�w Opieku�czo-Wychowawczych" utworzy�a specjalny dzia� - Opieka nad dzieckiem w czterdziestoleciu PRL (do czerwca 1985 r.). 3 J. Maciaszkowa Problemy opieki nad dzieckiem w czterdziestoleciu PRL. �Problemy Opie- ku�czo-Wychowawcze" 1984 nr 7. 25 robku pa�stwa w dziedzinie o�wiaty, wezwa�a obywateli do powszechnego czynu na rzecz edukacji narodowej (Narodowy Czyn Pomocy Szkole).1 W 1989 r. ukaza� si� drugi Raport Komitetu Ekspert�w - z bardzo ograniczon� problematyk� opieki nad dzieckiem.2 W trudnej sytuacji spo�eczno- -gospodarczej kraju istnia�o realne niebezpiecze�stwo pog��biania si� rozbie�- no�ci mi�dzy potrzebami w zakresie opieki a mo�liwo�ciami ich zaspokoje- nia. W�r�d postulat�w wskazywano na konieczno�� opracowania i wdra�ania dw�ch program�w dzia�ania: (1) o charakterze os�onowym (ratownictwo) i (2) przebudowy systemu opieki nad dzieckiem.3 Zagro�enia bezpiecze�stwa socjalnego (bezrobocie, sfera ub�stwa, brak mieszka�, migracje zarobkowe), nasilaj�ca si� patologia to zjawiska rzutuj�ce na sytuacj� dziecka i rodziny. Przeprowadzona analiza podkre�la�a m.in.: brak plac�wek opieki okresowej nad dzieckiem (kryzys, choroba w rodzinie); brak program�w ��cznego roz- wi�zywania spraw dziecka i rodziny; istnienie nonsensownego podzia�u na domy ma�ego dziecka i domy dziecka, zaburzaj�cego poczucie bezpiecze�stwa dziecka; brak dzia�a� kompensacyjnych w plac�wkach opieki ca�kowitej przy wzrasta- j�cej wci�� liczbie dzieci z r�nymi zaburzeniami rozwoju psychofizycznego. Warto zwr�ci� uwag� na wprowadzenie dw�ch wa�nych ustaw zwi�zanych z alkoholizmem i narkomani�, b�d�cych do dzi� podstaw� podejmowanych dzia�a� m.in. w zakresie profilaktyki uzale�nie�.4 f^tjeneralne kierunki polityki opieku�czej wynikaj� z czterech podstawowych akt�w prawnych: ustawy o systemie o�wiaty, kodeksu rodzinnego i opieku�- czego, ustawy o post�powaniu w sprawach nieletnich i o pomocy spo�ecznej.5 System opieki nad dzieckiem opiera si� na kilku dyrektywach6: � Pomoc powinna by� wczesna i mie� charakter profilaktyczny, uprzedzaj�cy powstanie szkodliwych dla pomy�lnego rozwoju dzieci i m�odzie�y zaniedba� i nast�pstw. ' Edukacja m�odego pokolenia - spraw� ca�ego narodu