1303...

u Polskie Si³y Zbrojne w drugiej wojnie ¶wiatowej, Londyn 1955. 12 W. Pobóg-Malinowski, op. cit., t. II, cz. l, wyd. l, s. 529. 13 T. Jêdruszczak My, Pierwsza Brygada, "Przegl±d Kulturalny" 1963, nr 9. 14 T. Komarnicki Rebirth of the Polish Republic, London 1957. 15 A. Leinwand Polska Partia Socjalistyczna wobec wojny polsko-radzieckiej 1919-1920, Warszawa 1964. 16 Historia pañstwa i prawa Polski 1918-1939, pod red. F. Ryszki, cz. I, Warszawa 1962 (opraæ.: A. Ajnenkiel, C. Be-rezowski. A. Gwi¿d¿, J. Joñczyk, R. Klimowiecki, K. Ostrowski, M. Pietrzak i F. Ryszka). 17 M. Mieszczankowski Struktura agrarna Polski miêdzywojennej, Warszawa 1960. 18 H. Jêdruszczak P³ace robotników w Polsce 1924-1939, Warszawa 1963, s. 290. 19 A. Skwarczyñski Locarno, "Droga" 1925, nr 10/11. 20 A. Micewski Z geografii politycznej II Rzeczypospolitej, Kraków 1965, s. 30. 21 Ibidem, s. 133. 22 Ibidem, s. 291. 23 Ibidem, s. 399. 24 M. Rataj Pamiêtniki, Warszawa 1965, s. 315. 25 "Kurier Warszawski" z 14 XI 1925. 26 Ibidem. 27 M. Rataj Pamiêtniki..., s. 316. M Archiwum Zak³adu Historii Partii przy KC PZPR, teczka osobowa N. Barlickiego II C. 29 Ksiêga jubileuszowa Polskiej Partii Socjalistycznej 1892- 1932, Warszawa 1933, s. 209. M "Naprzód" z 18 XI 1925. 229 31 3. Grzêdziñski Maj 1926, Pary¿ 1965, s. 104. 32 Ibidem, s. 106. 33 Ibidem, s. 104. 34 Ibidem, s. 68. as w. Witos Moje wspomnienia, t. III, Pary¿ 1965, s. 93. M Ibidem, s. 113. 37 Ibidem, s. 118. 38 Historia polskiego ruchu robotniczego 1864-1964, Warszawa 1967, t. I, s. 368. 39 Ibidem, s. 372. 40 K. Klochowicz Cztery niedotrzymane pakty, Londyn 1966, s. 56. " Materia³y ¼ród³owe do historii polskiego ruchu ludowego. t. II (1918-1931), zebr. i opr. S. Giza i S. Lato, Warszawa 1967; t. III (1931-1939), zebr. i opr. J. Borkowski i J. Kowal, Warszawa 1966. 42 Ibidem, t. II, s. 10. 43 Ibidem, s. 38. 44 Ibidem, s. 61. " Ibidem, s. 100. 46 Ibidem, s. 206. 47 Ibidem, s. 213. 48 Ibidem, s. 310. 49 Ibidem, t. III, s. 14. 50 Ibidem, s. 90. s' Ibidem, s. 94. 52 Ibidem, s. 103. 53 Ibidem, s. 244. 54 J. Zarnowski Lewica sanacyjna 1935-1939, "Przegl±d Historyczny" 1958, z. 4, s. 714-737. 55 Ibidem, s. 737. 56 E. Kwiatkowski Dysproporcje. Rzecz o Polsce przysz³ej i obecnej, Kraków 1932. 57 Ibidem s. 258. 58 "Legion M³odych" 1933, nr l. 59 Z. Zapasiewicz Ewolucja Legionu M³odych, "¦wiat³o" 1936, nr 8. 60 Niew±tpliwie mia³y one wp³yw na szybki rozwój Legionu M³odych, który z terenu akademickiego rozszerzy³ swoje oddzia³ywanie na m³odzie¿ robotnicz± Warszawy, Krakowa, Zag³êbia, Lwowa, w kwietniu 1934 r. liczy³ 40 000 cz³onków. 61 W. Pobóg-Malinowski, op. cit, t. II, cz. l, wyd. l; W. So-bieski Dzieje Polski, t. III, Warszawa 1939; S. Mackiewicz Historia Polski 11 XI 1918-17 IX 1939, Londyn 1941; F. Zweig Poland between Two Wars, London 1944. 62 W. Sobieski, op. cit., s. 305. 230 63 F. S³awoj-Sk³adkowski Prezydent Moscicfci, "Kultura" 1958, nr 10, s. 112. 64 S. Czarnowski Pod³o¿e ruchu ch³opskiego [w:] Dzie³a, Warszawa 1956, t. II, s. 182. li!i Materia³y ¼ród³owe do historii polskiego ruchu ludowego, jw., t. III, s. 330. 66 Archiwum Akt Nowych i Archiwum Ignacego Padere-wskiego. Materia³y w opracowaniu. III POLSKA A EUROPA WRZE¦NIOWE REFLEKSJE W miarê jak postêpuj± badania nad histori± drugiej wojny ¶wiatowej, nasza ocena genezy i przebiegu kampanii wrze¶niowej staje siê coraz bogatsza i precyzyjniejsza. Jeszcze w czasie wojny szereg ocen uleg³o modyfikacji i przewarto¶ciowaniu. W dniach klêski i w wiele miesiêcy po niej naturalnym odruchem psychologicznym by³a bardzo ostra i namiêtna krytyka. Dla obiektywnej refleksji krytycznej brakowa³o jeszcze znajomo¶ci wielu faktów i koniecznego dystansu. Klêska Francji i sukcesy niemieckie w pierwszej fazie wojny ze Zwi±zkiem Radzieckim uprzytomni³y olbrzymie dysproporcje w potencjale militarno-ekonomicz-nym Niemiec i Polski, a nastêpnie tak¿e Francji i ZSRR. Fakt ten zosta³ wykorzystany przez epigonów re¿imu sanacyjnego dla prób rewizji oceny wrze¶nia. Z drugiej za¶ strony stworzy³ mo¿liwo¶ci dokonywania pewnych pa-raiel, zawsze w historiografii ryzykownych, ale mimo to niezbêdnych. Po wojnie publicystyka historyczna podda³a ostrej krytyce wewnêtrzn± i zagraniczn± politykê rz±dów II Rzeczypospolitej, widz±c w tej polityce g³ówne ¼ród³o klêski. Badania naukowe sensu stricte nad genez± i przebiegiem kampanii wrze¶niowej zosta³y powa¿nie rozwiniête dopiero w ostatnim dziesiêcioleciu. D³uga nieobecno¶æ polskiej my¶li naukowej w ¶wiatowej historiografii powojennej wyrz±dzi³a interesom naszego kraju powa¿ne szkody. Prac na temat genezy i przebiegu drugiej wojny ¶wiato- 235 wej jest ju¿ tysi±ce, ale dominuje w nich obrona pañstwowych racji Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec, USA. Ksi±¿ek polskich o powa¿nym presti¿u naukowym jest niewiele, a opublikowanych w jêzykach miêdzynarodowych w ogóle nie ma. W kraju brak powa¿nych publikacji dokumentów traktuj±cych o polskiej polityce zagranicznej lat miêdzywojennych w aspekcie genezy drugiej wojny ¶wiatowej. Zaniedbania w rozwoju badañ historycznych i utrzymywanie siê schematów interpretacyjnych nie weryfikowanych przez te badania wywar³y powa¿ny wp³yw na nasz± literaturê piêkn±. Obraz wrze¶nia w polskiej literaturze powsta³ g³ównie w latach piêædziesi±tych i bli¿szy jest ówczesnej publicystyce historycznej ni¿ rzeczywisto¶ci. Na wiele aspektów tego faktu zwróci³ uwagê Zbigniew Za³uski, który upomnia³ siê o obiektywn± interpretacjê wk³adu ¿o³nierza polskiego w walkê z faszyzmem. Ostatnio obok prac pog³êbiaj±cych nasz± wiedzê o militarnych aspektach kampanii wrze¶niowej ukaza³o siê szereg przyczynków traktuj±cych o postawie ludno¶ci cywilnej ¦l±ska, Pomorza i Warszawy