U Moliera niezwyk�o�� bohatera manifestuje si� g��wnie w jego blu�nierczej odwadze, w nieliczeniu si� z nakazami religii, w igraniu ze �wi�to�ci� sakramentu ma��e�stwa...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

Sganarel m�wi do s�u��cego Elwiry: �Zawrze� ma��e�stwo to dla niego drobnostka [...] Gdybym ci chcia� wylicza� imiona wszystkich, � S. Kierkegaard, Studia erotyki bezpo�redniej, czyli erotyka muzyczna w: Teksty o muzyce wsp�czesnej, �K�s Facta", nr 4, Krak�w 1970, s. 53. ' Ibidem, s. 40. 5 Ibidem, s. 62. 20 21 z kt�rymi si� po�eni� po szerokim �wiecie, nie sko�czyliby�my i do wieczora" 6. We wsp�czesnych wersjach legendy, np. w tekstach Montherlanta, Don Juan staje si� symbolem nieokie�znanej energii, symbolem d��enia do nie daj�cego si� nasyci� panowania nad �wiatem. �U szczytu nasilenia ten nienasycony g��d poci�ga za sob� uwodzenie ca�ego �wiata, panseksualizm" � stwierdza, komentuj�c tw�rczo�� Montherlanta, Patrick Grain-ville. Don Juan �wyr�nia si� przekraczaniem rozlicznych zakaz�w, papie� zarzuca mu, �e skala� swym po��daniem zw�oki pi�knej Niemki z Cano, �e obcowa� ciele�nie z w�asnym zi�ciem, �e z�ama� wszystkie prawa boskie, ludzkie i naturalne [...] po��danie ogarnia r�wnie� ro�liny [...]. Na koniec Don Juan zdobywa si� na najwy�sz� zuchwa�o��, podnosz�c po��dliwy wzrok na Boga [...] Na tym poziomie Don Juan jest niejako czyst� energi�, rzucon� w �wiat dynamiczn� pustk� d��c� do zape�nienia si�. Usi�uje wch�on�� wszelk� form�, zagarn�� wszelkie jestestwo" 7., Inna jest nieprzeci�tno�� Tristana. Urodzony na ziemi lo�skiej, syn dzielnego kr�la Riwalena i pi�knej Blancheflor, siostry kr�la Marka � w�adcy Kornwalii, osierocony w chwili narodzin i naznaczony imieniem smutku, Tristan od dzieci�stwa wyr�nia si� niezwyk�ymi zaletami. Otrzyma� on jakby w nadmiarze cechy, w kt�re powinien, wed�ug �wczesnych wyobra�e�, by� wyposa�ony idealny m�czyzna. S� to przymioty �wietnego pochodzenia, si�y, zr�czno�ci cia�a, niespo�ytej energii, odwagi i inteligencji. Tristan jest szlachetny, wierny i bezinteresowny, za przymioty swego ducha i cia�a wielbiony przez lud i wsz�dzie, gdzie si� pojawi, traktowany jako zbawca i wyzwoliciel. Dla Tristana c Molier, Dziel�, Warszawa 1952, KiW, t. 3, s. 272. 7 P. Grainville, Don Juan i donjuanizm w tw�rczo�ci Montherlanta, �Literatura na �wiecie", nr 8 i 9 <28, 29), 1973, s. 169. 22 zdaj� si� nie istnie� przeszkody, kt�rych nie by�by on w stanie pokona�: zwyci�a olbrzyma Marcho�ta, zabija straszliwego smoka n�kaj�cego ziemi� irlandzk�, bije si� zwyci�sko z niezwyci�onym dot�d Urganem W�ochatym. Dla Tristana zdaj� si� te� nie istnie� pocz�tkowo uczucia silniejsze ni� jego cze�� i mi�o�� dla kr�la Marka. Oddaje nawet w�asne odzyskane kr�lestwo swemu opiekunowi Roha�towi, a sam powraca, by dalej jako zwyk�y dworzanin s�u�y� wujowi, wie bowiem, �e kr�l Marek �nie zdo�a ju� �y� szcz�liwie bez niego" 8. Najbardziej, rzecz jasna, bezsporna jest niezwyk�o�� Jezusa z Nazaretu, kt�ry jest synem Boga, narodzonym z dziewicy, cz�owiekiem i Bogiem w jednej osobie. Boskie synostwo Jezusa potwierdza g�os samego Ojca Niebieskiego w chwili chrztu. �Gdy wszystek lud przyj�� chrzest, a Jezus po otrzymanym chrzcie si� modli�, otworzy�y si� niebiosa. Duch �wi�ty zst�pi� na niego w cielesnej postaci niby go��bica. A z nieba zabrzmia� g�os: ty� jest syn m�j mi�y, w tobie mam upodobanie" 9 � czytamy w Ewangelii wed�ug �ukasza. O boskiej pot�dze Jezusa �wiadcz� zreszt� wszystkie cuda, kt�rych dokonuje. Wydaje si�, �e b�d�c Chrystusem, Synem Boga, mo�e on dokona� wszystkiego, czego zapragnie. �Niezwyk�o��" dzia�aj�cego podmiotu jest wa�na dla uchwycenia istoty ka�dej z trzech wersji mi�o�ci. Podmiot kochaj�cy, jak si� przekonamy, jest nie bez powodu usytuowany jako istota, dla kt�rej nie powinny istnie� w zasadzie rzeczy niemo�liwe, jako istota, kt�ra powinna m�c bez wi�kszych trudno�ci osi�gn�� to, czego pragnie. s J. Bedier, Dzieje Tristana i Izoldy, Warszawa 1959, PIW, s. 20. � �k. III, 21 - 22. 23 Zapytajmy teraz o przedmiot mi�o�ci Don Juana, Tristana i Jezusa z Nazaretu. Zapytajmy, kim s� osoby kochane przez te trzy postacie? Don Juan kocha ka�d� pi�kn� kobiet�, kt�r� ujrzy. Mi�o�� jego, jak stwierdza Kierkegaard, �jest absolutnie wierno�ci pozbawiona, on nie kocha jednej, on kocha wszystkie, to znaczy wszystkie uwodzi". Bohater Molierowski tak wyja�nia to swemu s�u��cemu: �Ka�da pi�kno�� ma prawo walczy� o nasze uwielbienie, a pierwsze�stwo jednej nie powinno wydziera� jej nast�pczyniom s�usznych praw do naszego serca. Co do mnie, powab i wdzi�k czaruj� mnie, gdziekolwiek je spotkam [...] poi to mam oczy, aby widzie� zalety wszystkich, i ka�dej got�w jestem nie�� w ofierze ho�d i danin�, do kt�rej stworzy�a nas natura" 10. Przedmiotem mi�o�ci Tristana jest w przeciwie�stwie do Don Juana tylko jedna, jedyna i nie daj�ca si� przez nikogo zast�pi� istota. Tristan kocha tylko i wy��cznie Izold�. Ca�kowita wy��czno�� mi�o�ci Tristana znajduje sw�j najpe�niejszy wyraz w epizodzie o �nieskonsumo-wanym" ma��e�stwie bohatera z Izold� o Bia�ych D�oniach. Przedmiotem mi�o�ci Jezusa jest bli�ni. Bli�nim za� jest nie ten czy inny wybrany cz�owiek, lecz ka�dy, kt�ry nas potrzebuje. Don Juan, Tristan i Jezus inaczej wybieraj� przed-^ mioty swych uczu�, lecz wszyscy oni kochaj� istoty obdarzone autonomi� w�asnych �chce�", a wi�c wcho-i dza w relacje personalne z przedmiotami swej mi�o�ci/. Mo�emy wi�c skonstatowa�, co nast�puje: we wszy-^ stkich trzech przypadkach interesuj�ce nas dzia�ania \ dokonywane s� przez postacie obdarzone .szczeg�ln�^ moc� realizacji swych pragnie�, za� przedmiotem tych dzia�a� s� inne obdarzone podmiotowo�ci� istoty, istoty mog�ce w ka�dej chwili przeciwstawi� pragnieniom kochaj�cego podmiotu autonomi� �chce�" w�asnych. Zapytajmy teraz o tre�� pragnie� Don Juana, Tristana i Jezusa. Innymi s�owy, postarajmy si� scharakteryzowa� �chcenia" wszystkich trzech analizowanych przez nas postaci. Don Juan chce niew�tpliwie przede wszystkim zdoby� przedmiot swej mi�o�ci. Poniewa� za� kocha on, jak stwierdzili�my, wszystkie kobiety, pragnie on zdoby� ka�d�, kt�r� napotka. Pragnie� Don Juana nie da si� jednak sprowadzi� wy��cznie do czysto fizjologicznego po��dania. Bohater Molierowski tak oto m�wi o swych d��eniach: �jak nieopisanie s�odko jest sk�ania� ku sobie tysi�cznymi ho�dami serduszko m�odej pi�kno�ci, patrze� co dzie� na post�py, kt�re si� w nim robi, wybuchami czu�o�ci, wzdychaniami i �zami zwalcza� niewinn� wstydliwo�� duszy..