Aby m�c korzysta� z Arystotelesa, nale�y zwr�ci� uwag� raczej na jego matematyk� ni� dobywan� ze� metafizyk�, poniewa� matema- tyka dostarcza poznaniu wi�kszej pewno�ci...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

Wreszcie Ryszard z Mediavilla wyst�puje przeciwko Tomaszowi stwierdzaj�c, �e umys� poznaje bezpo�rednio nie to, co og�lne, lecz to, co jednostkowe, poniewa� to, co og�lne, jest ju� tworem umyshi (ipsa universalita$ est res constituta a ratione) i poznawalne jest wt�rnie dzi�ki �wiat�u bo�emu. Przeciwstawiaj�c si� arystotelesows- kiej abstrakcji Piotr Jan Olivi twierdzi, �e w procesie poznania przedmiot jest tylko �przyczyn� okazjonaln�" zaktywizowania podmiotu, a nie � jak u Tomasza � �r�d�em aktu poznawczego. Olivi przyjmuje to�samo�� materii" w cia�ach i duszy; st�d ka�da impresja zewn�trzna jest r�wnocze�nie impresj� wewn�trzn� i dlatego akt poznania wynika bezpo�rednio z aktu zmys�owego doznania, bez pomocy po- �rednich proces�w abstrakcji. Zgodnie wi�c z Augustynem �wiat zewn�trzny jest tylko �instrumentem" dla poznania umys�owego, b�d�cego, jak doda Olivi, jedynie wy�sz�. form� tego samego ruchu materii zewn�trznej i duchowej. Jak wida�, opozycja bo- nawenturia�ska pr�bowa�a za pomoc� arystotelizmu dalej rozwija� sam augusty- nizm, uwa�aj�c filozofi� Stagiryty za wiedz� jedynie pobudzaj�c� do wyci�gania dalszych wniosk�w z pogl�d�w Augustyna. 2. Opozycja szkotystyczna. �r�de� tak zwanej opozycji szkotystycznej mo�na si� dopatrywa� ju� u Ryszarda z Mediavilla, a przede wszystkim u Wilhelma z Ware, autora komentarza do Sentencji, kt�ry wywar� du�y wp�yw na Jana Dunsa Szkota (ok. 1270�1308), znanego pod nazw� �doktora subtelnego". Szkot studiowa� w Oxfordzie, gdzie nast�pnie wyk�ada� do roku 1304. Przez dalsze trzy lata (1305�1308) naucza� w Pary�u; powo�any do Kolonii w r. 1308, zmar� tam w lis- topadzie tego� roku. Za autentyczne uznaje si� nast�puj�ce dzie�a Szkota: De prima principio, Quaestiones in Metdphysicam, Opus Oxoniense, Reportata Parisiensia i je- den Quod!ibet. Przypisywane mu inne dzie�a nie pochodz� od niego lub jak dot�d nie zosta�y nale�ycie zidentyfikowane. Wydanie lyo�skie (Wadding 1639) obejmuje 12 tom�w, a. Arystotelizm i augustynizm Szkota. Nie b�dzie przesad�, je�li si� powie, �e Duns Szkot wyrasta� w atmosferze nabrzmia�ej ch�ci� dor�wnania i przezwyci�e- nia Tomasza. By�a to walka o wp�ywy dw�ch pot�nych zakon�w, kt�rej wyrazem, sta�a si� umys�owa dzia�alno�� Szkota. Przeciwstawiaj�c si� Tomaszowi i jego po- dej�ciu do arystotelizmu, Szkot r�wnocze�nie poznawa� Arystotelesa, korzystaj�c z tych samych t�umacze�, kt�rymi pos�ugiwali si� dominikanie. Pogl�dy Augustyna. mia� dostatecznie opracowane we w�asnym zakonie. Materia�y zatem i �r�d�a by�y gotowe. Nie zadowala�a go jednak dokonana przez Tomasza arystotelesowska in- terpretacja augustynizmu i dlatego, stawiaj�c na pierwszym miejscu augustynizm,, pragn�� si�gn�� w g��b jego teoretycznych za�o�e�, przy czym arystotelizm mia� pe�- ni� rol� czego� w rodzaju katalizatora, umo�liwiaj�cego roz�o�enie augustynizmu. na dalsze elementy doktrynalne. W ten spos�b Duns Szkot chcia� stworzy� system antytomistyczny, w kt�rym arystotelizm w zasadzie nie podlega�by uteologicznieniu, a augustynizm umo�liwia�by rozwi�zanie tych wszystkich nowych problem�w, kt�re przez wprowadzenie Arystotelesa wprawia�y teolog�w w tak du�e zak�opotanie 232 RECEPCJA ARYSTOTELIZMU I OPOZYCJA WOBEC NIEJ b. Metoda i metodologia Szkota. Ze szko�y oksfordzkiej Szkot wyni�s� zrozu- mienie dla matematyki i inaczej ni� w Pary�u pojmowanych dyscyplin przyrodniczych. Metoda rozumowania matematycznego, �cis�a, dok�adna i skuteczna, by�a dla� je- dyn� do przyj�cia w rozwa�aniach teoretycznych. Dlatego bardziej odpowiada�a mu dialektyka Platona i Augustyna, szukaj�ca jednoznacznych okre�le� termin�w i wy- ra�e�, ani�eli zbudowane na analogiach przes�anki logicznej propedeutyki arystote- lesowskiej. I dlatego Szkot metodologicznie zastosuje w swych rozwa�aniach w�- tpienie i dialektyczn� krytyk� w stosunku do tego wszystkiego, co nie posiada oczy- wisto�ci matematycznej. I nic dziwnego, �e nigdy nie b�dzie apologet�, ale zawsze subtelnie dog��bnym teoretykiem, przekonanym, �e matematycznie oczywisty dow�d jest sam w sobie zar�wno najbardziej u�ytecznym narz�dziem poznawczym, jak i r�w- nie skutecznym narz�dziem apologetycznym. St�d jego celem b�dzie stworzenie i krytyczne opracowanie systemu teologicznego, kt�ry sam� si�� swojej argumentacji ma wytrzyma� pr�b� krytyki przeciwnika, bez potrzeby arystotelesowskiego ufilo- zoficznienia teologii. Za�o�enie to negowa�o celowo�� i s�uszno�� systemu tomistycz- nego i by�o pr�b� uracjonalnienia teologii nie od zewn�trz, ale od wewn�trz. c. Oddzielenie filozofii od teologii. Duns Szkot usi�uje utrzyma� filozofi� w gra- nicach racjonalnych. Jej przedmiotem jest �wiat zewn�trzny, a �rodkiem poznania rozum. Dlatego 1) zarzuca uto�samianie filozofii z jej rnetateoretyczn� koncepcj�: arystotelesowsk�, pojmuj�c j� raczej jako nauk� maj�c� da� najbardziej og�lne poznanie rzeczywisto�ci, 2) jakkolwiek filozofia winna w jaki� spos�b pomaga� teologii, niemniej jednak nie jest to ju� s�u�ebno�� instrumentalna (Tkeologia nulli sitbaltematur; �uia licet eius subiectmn possit aligiio modo contineri stib subiecto metaphysicae, nulla tamen principia accipit a metaphysica, �uia nulla passio theolo- gica demonstrabilis est in ea per principia entis, vel per rationem sumptam ex ratione entis. Nec ipsa aliam sibi subaltemat, �uia nulla alia scientia accipit principia ab Ula1): danych wiary nie mo�na bowiem udowadnia� rozumowo ani te� stosowa� w teologii rozumowania matematycznego; filozofia mo�e dostarcza� co najwy�ej danych psy- chologicznych do wyja�nienia stan�w wiary, 3) filozofia zdaniem Szkota jest nauk� teoretyczn�, podczas gdy teologia jest raczej [�praktyczn� sztuk�" � scientia practica, opart� naumiej�t- no�ci pokierowania wol� w kierunku przyjmowania [objawienia wiary. St�d teologia nie mo�e uchodzi� za wiedz� �cis�� i do- tyczy jedynie danych etycznych, podczas gdy filozofia jako �wiedza teoretyczna" zas�uguje na miano nauki