Nie jest pewne, czy cztery duety Micha�a zachowane w r�kopisach (C-dur, D-dur, E-dur, F-dur) s� identyczne z owymi z roku 1783...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

W ka�dym razie Mozart nie zrezygnowa� ze swych praw do dwu w�asnych duet�w, poniewa� 6 i 24 grudnia 1783 prosi ojca o ich zwrot; przypuszczalnie przysz�a mu po prostu ochota popr�bowa� si� r�wnie� w tym gatunku kompozycji. Genialno�� Mozarta, jego mimowolna wy�szo�� nad Micha�em, a nawet nad J�zefem Haydnem, nigdzie nie przejawiaj� si� ja�niej ni� w tych dwu dzie�ach. Powi�zania mi�dzy owymi duetami a duetami obu Haydn�w s� jawne. Wszystkie te dzie�a, cztery Micha�a i sze�� J�zefa (C-dur, A-dur, Es-dur, F-dur, D-dur, B-dur), wydane w latach siedemdziesi�tych, s� trzycz�ciowe, z niezbyt rozbudowan� powoln� cz�ci� �rodkow�, z rondem lub "tempo di menuetto" na ko�cu. U J�zefa Haydna te menuety nie s� niczym wi�cej jak prostymi dwucz�onowymi tematami z kilku wariacjami. I tylko w pierwszym z duet�w J�zefa Haydna mo�na m�wi� o prawdziwym dialogu instrument�w; we wszystkich pozosta�ych, ��cznie z duetami Micha�a Haydna, mamy do czynienia raczej z soleni skrzypcowym z obligatowym towarzyszeniem alt�wki; jak ma�o do powiedzenia ma niekiedy alt�wka, wynika m. in. z faktu, �e w sz�stej sonacie J�zefa Haydna, kt�ra zaczyna si� i ko�czy wariacjami, alt�wka po prostu powtarza temat bez bodaj cienia zmienionej figuracji. Niemniej Mozart bierze te utwory za punkt wyj�cia. Przypuszczalnie zna� r�wnie� duety J�zefa Haydna, jak sugeruje nast�puj�ca analogia: 193 13 - Mozart DZIE�A INSTRUMENTALNE J�zef Haydn Adagio Mozart (KV 424) Andante cantabile Podobnie jak Haydn, tak�e i Mozart ko�czy drugi ze swych duet�w wariacjami; jak on pisze kr�tkie cz�ci �rodkowe, stwarzaj�c w nich okazje do kadencji. Te duety instrumentalne s� gatunkiem osobliwym, kt�rego dzieje si�gaj� wstecz a� do XVI wieku; osobliwym w swym pomieszaniu wirtuozostwa, dydaktyczno-etiu-dowego nalotu i niekiedy fragment�w w stylu �cis�ym, "uczonym". Wszystko to Mozart zachowa�, wirtuozostwo, instruktywno��, �cis�y styl - jaki� uroczy jest kanon w przetworzeniu w pierwszej cz�ci Duetu nr l (KV 423)! - a jednak stworzy� dzie�a sztuki najwy�szej rangi, o takiej �wie�o�ci, o takim humorze i wyczuciu natury instrument�w, �e stanowi� unikaty w�r�d utwor�w tego gatunku. Introdukcja do drugiego Duetu (KV 424), w najbardziej pompa-tycznym stylu symfonicznym, jest �artem; ale nast�puj�ce Allegro - w przetworzeniu - traktuje ju� elementy "symfoniczne" powa�nie. Gdy Mozart komponowa� te utwory, z pewno�ci� nie my�la� o arcybiskupie Colloredo, ale w ko�cu zapomnia� zupe�nie i o Michale Haydnie. Unikaln� w jeszcze bardziej dos�ownym sensie pozycj� jest te� Trio smyczkowe KV 563, uko�czone 27 wrze�nia 1788, a wi�c mieszcz�ce si� chronologicznie pomi�dzy Kwartetem Hoffmeistra a pierwszym z kwartet�w "pruskich". Jest to jedyne trio smyczkowe w tw�rczo�ci Mozarta - chyba �eby uzna� za jego poprzednik�w cztery preludia do fug Bacha (KV 404a) lub Divertimento KV 205 z roku 1773 (kt�re nie jest przecie� niczym innym jak triem smyczkowym z obligatoryjnymi rogami); w�a�ciwym poprzednikiem jest jednak tylko fragment KV 562e = Anh. 66 w G-dur, kt�ry zapewne pos�u�y� jako "odskocznia" dla Tria KV 563. Fragment ten wyda� si� Mozartowi zakrojony na zbyt ma�a skal�; widocznie chcia� napisa� co� bardziej wa�kiego dla swego przyjaciela i "brata" masona, Micha�a Puchberga, kt�ry tyle razy ratowa� go z opre- 194 MUZYKA KAMERALNA NA INSTRUMENTY SMYCZKOWE sji, a r�wnie� - dla potomno�ci czy dla wieczno�ci. Wiosn� nast�pnego roku da� Mozart to trio ponownie wykona� w Dre�nie, nie by� jednak bez reszty zadowolony z wykonawc�w, jak wynika z jego uwagi (16 kwietnia 1789): "...zagrano je ca�kiem zno�nie". Nie jest to trio tego rodzaju, co p�niej skomponowane cztero-cz�ciowe tria smyczkowe op. 9 Beethovena, lecz divertimento "w sze�ciu cz�ciach" ("di sei pezzi"); ale nie jest to r�wnie� diver-timento w rodzaju Serenady op