M�g�bym na przyk�ad zadowoli� si� pisaniem historii z �ycia weterana kariery marynarskiej, dawnego kapitana statku, jednego z inspektor�w, o kt�rym musz� wspomnie�, gdy�...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

Bowiem nie by�o niemal dnia, by ten urodzony gaw�dziarz nie ubawi� mnie lub nie wzbudzi� mego podziwu swymi opowie�ciami. Gdybym potrafi� zachowa� si�� i j�drno�� jego stylu i spontaniczny humor, ubarwiaj�cy jego opisy, pewien jestem, �e powsta�oby dzie�o, kt�re wnios�oby do literatury co� zupe�nie nowego. M�g�bym te� z �atwo�ci� znale�� jaki� powa�niejszy temat. Szale�stwem by�o pr�bowa� przerzuci� si� w dawno minion� epok�, gdy materializm codziennego 29 �ycia napiera� na mnie z tak� si��, lub tworzy� wyimaginowane �wiaty z mg�y i powietrza, gdy nieuchwytne pi�kno moich baniek mydlanych p�ka�o od brutalnych zderze� z bie��cymi sprawami. M�drzej by�oby nasyci� tward� substancj� dnia dzisiejszego refleksj� i wyobra�ni� i nada� jej blask i przejrzysto��, tchn�� ducha w ten ci�ar, kt�ry mnie coraz bardziej przygniata�, ruszy� �mia�o na poszukiwanie prawdziwych, niezniszczalnych warto�ci, ukrytych w drobnych, nu��cych wydarzeniach i w zwyczajnych ludziach, z jakimi mia�em teraz do czynienia. By�a to moja wina. Ta karta �ycia, kt�ra si� przede mn� otwiera�a, zdawa�a si� zapisana pospolito�ci� i nud� dlatego tylko, �e nie umia�em odnale�� jej g��bszego sensu. Tu by�a lepsza ksi��ka od wszystkich, jakie napisa�em. Ukazywa�a si� przede mn� strona po stronie tak, jak kre�li�a je rzeczywisto�� mijaj�cych godzin, a tre�� jej ulatywa�a tak szybko, jak si� zjawia�a, dlatego tylko, �e moim my�lom brak�o przenikliwo�ci, a palcom zr�czno�ci, by to zapisa�. Mo�e kiedy� przypomn� sobie jakie� rozproszone fragmenty i kawa�ki akapit�w i zdo�am je odtworzy�, a wtedy oka�e si�, �e litery na papierze zmieniaj� si� w szczere z�oto. Te refleksje przysz�y zbyt p�no. W owym czasie u�wiadamia�em sobie jedynie fakt, �e to, co niegdy� by�o dla mnie przyjemno�ci�, sta�o si� pr�nym wysi�kiem. Lecz wyrzekania z tego powodu nie mia�y sensu. Po prostu przesta�em by� pisarzem do�� po�lednich opowiada� i esej�w, a sta�em si� do�� dobrym inspektorem Urz�du Celnego. To wszystko. Niemniej jednak nie nale�y do przyjemno�ci, gdy budzi si� w nas podejrzenie, �e umys� nasz z wolna wi�dnie lub te� wyparowuje bez naszej �wiadomo�ci niczym eter w prob�wce, tak �e za ka�dym spojrzeniem wida� coraz to mniejsze i mniej lotne resztki. Co do tego nie mia�em w�tpliwo�ci, a obserwuj�c siebie i innych doszed�em do pewnych wniosk�w na temat wp�ywu pracy urz�dniczej na charakter, do wniosk�w niezbyt pochlebnych dla tego trybu �ycia. Rozwin� mo�e ten temat w przysz�o�ci w jakiej� innej formie. Na razie wystarczy, gdy powiem, �e d�ugoletni pracownik Urz�du Celnego nie mo�e by� cz�owiekiem bardzo warto�ciowym lub godnym szacunku z wielu powod�w: jeden z nich to zapewnienie posady na sta�e, a drugi, to sam rodzaj pracy, kt�ra - cho� uwa�am, i� jest to praca uczciwa - nie daje mo�no�ci uczestniczenia w zbiorowym wysi�ku spo�eczno�ci. W efekcie - co mo�na zauwa�y� u wi�kszo�ci os�b tutaj zatrudnionych - przez ten czas, gdy pracownika wspiera pot�ne rami� Republiki, on sam staje si� coraz s�abszy. W pewnym stopniu, zale�nie od wrodzonej mu s�abo�ci lub mocy charakteru, zatraca on mo�no�� utrzymywania si� o w�asnych si�ach. Je�li posiada wyj�tkowo du�o wrodzonej energii, lub te� je�li os�abiaj�ca j� magia tego miejsca nie dzia�a zbyt d�ugo, mo�e odzyska� utracone si�y. Urz�dnik zwolniony z posady szcz�liwym w istocie, cho� nie�yczliwym 30 wyrokiem, kt�ry usuwa go stamt�d przedwcze�nie, by dalej walczy� w�r�d walcz�cego �wiata, mo�e wr�ci� do siebie i sta� si� zn�w takim, jaki by� przedtem. Lecz to si� rzadko zdarza. Zazwyczaj utrzymuje si� on na miejscu do�� d�ugo, by doprowadzi� siebie do ruiny, i wtedy wyrzuca si� go, gdy ju� ma nadwer�one �ci�gna, aby na chwiejnych nogach ku�tyka�, jak potrafi, po twardych drogach �ycia. �wiadom w�asnej u�omno�ci, czuj�c, �e straci� hart i elastyczno��, b�dzie si� odt�d zawsze ogl�da�, szukaj�c oparcia z zewn�trz. Przenika go nie ko�cz�ca si� nadzieja - z�udzenie, kt�re wbrew wszelkim rozczarowaniom, ignoruj�c oczywist� niemo�liwo��, towarzyszy mu do ko�ca �ycia, a mo�e n�ka go tak�e przez chwil� po �mierci, jak skurcze b�lu u chorych na choler� - �e w ko�cu, niebawem, jakim� szcz�liwym zbiegiem okoliczno�ci zostanie ponownie przyj�ty na posad�. Ta wiara bardziej ni� wszystko odbiera si�� i zdolno�� realizacji wszelkim jego poczynaniom