Marcoulesco w artykule o zjednoczeniu mistycznym ( Mystical Union) zamieszczonym w Eliadowskiej Encyklopedii religii...

Zwraca uwag� na eksperymenty przeprowadzone przy u�yciu psilocybiny, meskaliny i LSD i na ich wyniki wskazuj�ce na bardzo siln� zale�no�� prze�ycia uzyskanego w eksperymencie od religijnego wychowania od odpowiedniego s�ownictwa zdobytego wcze�niej i od uprzednich predyspozycji w kierunku podobnych prze�y�. �rodek farmakologiczny okazywa� si� bardziej czynnikiem u�atwiaj�cym lub katalizuj�cym ni� faktycznie wprowadzaj�cym w religijny trans[136]. Przywo�ajmy tu raz jeszcze wa�ne s�owa H. K�nga: "Do�wiadczenie religijne nigdy nie wyst�puje w izolacji, nigdy �samo w sobie�, nigdy �czyste� wzgl�dem wszelkich interpretacji. Do�wiadczenie religijne jest od samego pocz�tku do�wiadczeniem zinterpretowanym i dlatego naznaczone jest odpowiedni� religijn� tradycj� i r�nymi formami jej wyrazu"[137]. 2. "WSZYSTKO JEST JEDNO�CI�" - MISTYKA JEDNO�CI NATURY W BUDDYZMIE "Cierpisz z w�snego powodu - gdyby� by� pozbawiony �ja�, dolegliwo�ci istnienia nie znalaz�yby obiektu". "Przed powstaniem Ziemi i Nieba ju� istnia�o nieokre�lone, ciche, odleg�e i samotne, [...] imi� jego to �Droga�". (Lao-Tse, Droga, 13 i 25) Po wspomnieniu bezdro�y mistycyzmu, mianowicie mistyki magicznej i demonicznej oraz mistyki farmakologicznie stymulowanej, przejd�my teraz do panoramy mistyki usystematyzowanej wed�ug podstawowego schematu: panenhenizm, monizm, teizm. W trakcie naszych rozwa�a� oka�e si�, �e podzia� ten dla potrzeb teologii katolickiej koniecznie domaga si� dalszego jeszcze precyzowania. Mistyka pierwszego z omawianych typ�w, mistyka panenhenistyczna, obejmuje najpierw prze�ycia, kt�re mog� nawet mie� charakter chorobliwy, spotykany u ludzi o osobowo�ci maniakalno-depresyjnej[138]. Mistyka tego typu mo�e te� by� sztucznie wywo�ana przez za�ycie niekt�rych narkotyk�w. Wskazuj� na to do�wiadczenia Aldousa Huxleya oraz Timothy Leary wraz z propagowanym przez niego �rodkiem - LSD. S� to prze�ycia niezr�nicowania �wiata, poczucia bezwzgl�dnej jedno�ci bytu i nieoddzielenia od postrzeganych przedmiot�w. Wed�ug pewnych opinii, do�wiadczenia o podobnej strukturze prze�ycia s� opisane w niekt�rych Upaniszadach, na przyk�ad w upaniszadzie Kausitaki, w znanej formule: "Ty jeste� tym wszystkim"[139]. Mo�na je te� spotka� na przyk�ad w wierzeniach niekt�rych japo�skich sekt tantrycznych[140]. Zaehner zauwa�a, �e prze�ycia takie zwykle okre�la�o si� jako panteistyczne, cho� nie jest to �cis�e, jako �e w zdaniu "Ty jeste� tym wszystkim" �adna z cz�ci tego zdania nie oznacza "Boga", co termin "pan-teizm" (wszystko [jest] Bogiem) musia�by sugerowa�. Dlatego Zaehner wybiera okre�lenie "pan-en-henism" (wszystko-w-jednym), jako daleko bardziej precyzyjne i przystaj�ce do konkretnej sytuacji tej formy mistyki naturalnej[141]. Szczeg�ln� cech� tego rodzaju do�wiadczenia jest podkre�lanie znaczenia rzeczy materialnych, a nawet znaczenia �wiata materialnego jako ca�o�ci. W tym sensie jest ono na dok�adnie przeciwnym biegunie ni� na przyk�ad kaivalyam, czyli programowe "oddzielenie" od �wiata zjawisk w jodze samkhya. Do�wiadczenie to mo�e by� zinterpretowane jako poddanie Ego dynamizmom pod�wiadomo�ci, albo jako szczeg�lne utrzymanie uwagi Ego na pod�wiadomo�ci. Naturalna mistyka panenhenistyczna by�aby wi�c powrotem, czyli regresj� do stanu nierozdzielenia �wiadomo�ci od pod�wiadomo�ci, rodzajem zanurzenia si� w przed-ludzkiej formie �wiadomo�ci[142]. Naturaln� konsekwencj� mistycyzmu tego typu jest poszukiwanie do�wiadcze� zmys�owych. Znana by�a w �rodowisku hipisowskiej kontrkultury Stan�w Zjednoczonych lat sze��dziesi�tych formu�a: tune in, turn on, drop out ("dostr�j si�" - do nowych pr�d�w kontrkultury; "w��cz si�" - w owe pr�dy; "odpadnij" - od establishmentu, kt�ry jest form� ucisku twojej wolno�ci). Formu�� t� propagowa� Timothy Leary, a prowadzi ona do dok�adnie przeciwnych �yciowych wniosk�w ni� mistyczny monizm. Podczas gdy kontemplacja monistyczna prowadzi do postu, �ycia w celibacie i do innych form pow�ci�gliwo�ci, to mistyka naturalna w formie mistycyzmu kosmicznego (panenhenizmu w�a�nie) - wr�cz odwrotnie. Jej rezultatem jest pragnienie systematycznego zaspokajania potrzeb zmys�owych oraz psychofizjologicznych. Poszukiwanym i uszcz�liwiaj�cym elementem jest tak w�a�nie rozumiane "do�wiadczenie". Mistyka kosmiczna - cho� o innej charakterystyce i innych konsekwencjach - znalaz�a swe odbicie u Teilharda de Chardin[143], w tw�rczo�ci W. Whitmana (zreszt� wielokrotnie przywo�ywanej w dziele W. Jamesa The Varieties of Religious Experience) lub w do�wiadczeniu, kt�re prze�y� sztandarowy "prorok New Age", Fritj�f Capra[144]. Sam fakt wyst�powania takiego rodzaju mistyki jest najlepszym dowodem na wzgl�dn� warto�� prze�ycia mistycznego z punktu widzenia teologii chrze�cija�skiej. "Mistyka nie zbawia" - taka zasada mog�aby do�� dobrze odda� postaw� chrze�cija�sk� wobec mistyki. Samo prze�ycie zjednoczenia duchowego pierwiastka w cz�owieku z "najwy�sz� rzeczywisto�ci� kosmosu" nie musi wcale prowadzi� do spotkania z Bogiem, skoro prze�ycie to jest mo�liwe r�wnie� w systemach nie uznaj�cych istnienia Boga. "Buddyzm zna co� analogicznego do zjednoczenia mistycznego w serii trans�w, kt�re doprowadzi�y Budd� do nirvany, chocia� buddyzm jest ateistyczny i sceptyczny co do [istnienia] duszy"[145]. Hinduistyczna joga samkhya z kolei "nie przewiduje miejsca dla b�stwa i jest wyra�nie ateistyczna", cho� praktykuje si� w ramach tego systemu "mistyczn� samo-izolacj� (mystical self-isolation)", oczywi�cie "nie uznaj�c� �adnego absolutnego Bytu [Brahmana lub Atmana]"[146]. Fenomenologiczne pokrewie�stwo r�nych odmian prze�ycia mistycznego nie mo�e zas�oni� zasadniczej rozbie�no�ci tre�ci takich prze�y�