Ka�da z tych istot znajduje si� w centrum pewnej sfery aktywno�ci, kt�rej �rednica zmienia si� wedle woli wiecznego geometry: umie on, nie zmieniaj�c natury woli,...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

Mf**r K�dzielach cz�owieka wszystko jest tal^^g^ge, jak !ich_ ^tw�rra^z^miaty" Sff*8g?laniczone, sposoby niep"6-"fadne, �rodki n�egi�tkie, dzia�ania oci�a�e, a rezultaty 3ednostajn^jW dzie�ach bo�ych najmniejsza cz�stka daje jawne �wiadectwo nieprzebranemu bogactwu Niesko�czonego. Igraszk� jest dzia�anie dla Jego pot�gi: w Jego r�kach wszystko staje si� gi�tkie, nic mu si� nie opiera. Wszystkim umie si� pos�u�y� dla swoich cel�w, nawet przeszkod�, i sprawia, �e odchylenia, wywo�ane przez dzia�alno�� wolnych si�, uk�adaj� si� w porz�dek powszechny. O stosunku mi�dzy dzia�aniem wolnych istot a planami Stw�rcy mo�na wytworzy� sobie jakie� poj�cie wyobraziwszy sobie zegar, w kt�rym si�a, waga, rozmiar, kszta�t, po�o�enie wszystkich cz�ci zmienia�yby si� nieustannie, a kt�ry jednak wskazywa�by niezmiennie godziny. & ��/�**" W �wiecie politycznym i moralnym, tak jak w �wiecie fizycznym, istnieje pewien porz�dek zwyk�y i istniej� te� wyj�tki od niego. Zazwyczaj widzimy, �e te same przyczyny wywo�uj� te same skutki, ale w pewnych epokach jeste�my �wiadkami, jak dzia�ania zostaj� zawieszone, przyczyny sparali�owane i jak pojawiaj� si� nowe skutki. ppjest to skutek wywo�any przez przyczyn� bosk�^ ^.j nadludzk�, kt�ra zawiesza przyczya� zwycJljgSF Iutr**przeciwstawiavsi(g jej. Niechaj w sam>m sercu zirByjaki�^�z�owiek rozka�e drzewu, wobec tysi�ca �wiadk�w, aby okry�o si� nagle li��mi i owocami, a drzewo us�ucha � ca�y �wiat krzycze� b�dzie o cudzie i pok�oni si� przed cudotw�rc�. Lecz rewolucja francuska i wszystko, co si� w tej chwili dzieje w Europie, jest w swoim rodzaju czym� r�wnie cudownym, jak nag�e owocowanie drzewa w styczniu; wszelako ludzie, zamiast j� podziwia�, patrz� gdzie indziej albo plot� brednie. W �adzie fizycznym, gdzie cz�owiek nie wyst�puje jako sprawca, godzi si� on ch�tnie podziwa� to, czego nie rozumie, ale w sferze swej w�asnej aktywno�ci, gdzie czuje si� wolnym sprawc�, jego pycha sk�ania go bez trudu, by widzie� bez�ad wsz�dzie tam, gdzie jego dzia�anie zosta�o zawieszone lub pokrzy�owane. W zwyczajnym biegu rzeczy okre�lone �rodki, jakimi dysponuje cz�owiek, wywo�uj� regularnie okre�lone skutki. Je�eli cz�owiek nie osi�ga celu, to wie dlaczego, albo przynamniej zdaje mu si�, �e wie; zna przeszkody, umie je oceni� i nie znajduje w tym wszystkim nic niezwyk�ego. Ale w czasach rewolucji �a�cuch wi��cy cz�owieka nagle zostaje skr�cony, dzia�anie ludzkie kurczy si� i w�asne �rodki go zawodz�. Uniesiony wtedy przez nieznan� si��, cz�owiek z�yma si� przeciw niej i zamiast ca�owa� d�o�, kt�ra go �ciska, zapoznaje j� albo ft T- u m i e m �"Wte s�owa s�- < _______ Bardzo roztropne to s�owa, 'maj� "Kas przywie�� ku pierwszej przyczynie, 124 kt�ra wydaje dzi� ludziom wielkie przedstawienie. Lecz je�eli maj� by� tylko wyrazem gniewu^lub bez-p�ojnego przygn�DienTa"�^_s� g�upot�. �Jak�e to? � wo�aj� zewsz�d � lu�fSe najbardziej wyst�pni na �wiecie triumfuj� nad �wiatem! Ohydne kr�lob�jstwo tryumfuje, tak jak tego pragn�li jego sprawcy! W ca�ej Europie Monarchia popad�a w odr�twienie! Jej wrogowie znajduj� sprzymierze�c�w nawet na tronach! Wszystko udaje si� n�dznikom: ich najbardziej gigantyczne plany bez trudu dochodz� celu, podczas gdy stronnictwo dobrej sprawy (le bon parti) jest nieszcz�liwe i �mieszne we wszystkich swych poczynaniach! Wjgjgo�� prze�ladowana jest przez opini� ca�ej Europy! Najpierwsi m�owie stanu niezmiennie "D^�TfiSp^^INfJwi�ksi genera�owie zostali upokorzeni' etc." Wszystko to racja, poniewa� < pierwszym warunkiem SpSzelkiej rewolucji zrz�dzonej z g�ry jest, by nie �ptnia�o nic, co mog�oby jej zapobiec i by nic nie H�cwipd�o si� tym, ^cp or.aegj| jej przeszkodzi�. Ale nigdy lad* nie jest bardziej widoczny, nigdy Opatrzno�� nie przejawia si� w spos�b bardziej oczywisty, ni� w�wczas, gdy wy�sza moc zast�puje dzia�anie cz�owieka i dzia�a sama: a tego w�a�nie jeste�my obecnie �wiadkami. Najbardziej uderzaj�c� rzecz� w rewolucji francuskiej jest ta si�a porywcza, co zmiata wszystkie przeszkody. Jej wir unosi jak s�omk� wszystko, cokolwiek moc ludzka umia�a jej przeciwstawi�; nikt bezkarnie nie sprzeciwi� si� jej pochodowi. Czysto�� intencji mo�e okry� chwa�� tych, co staj� jej na przeszkodzie, i na tym koniec. A owa zawistna si�a, krocz�ca niezmiennie ku swemu celowi, odrzuca na bok jednako Charette'a, Dumourieza, Drouefa.1 Zauwa�ono nadzwyczaj s�usznie, �e 1 Cnarette de la Contrie (1763�1796) � jeden z przyw�dc�w kontrrewolucyjnych ruch�w w Wandei. Du-mouriez (1739�1823) � genera� rewolucyjny, zwyci�zca spod Yalmy, kt�ry przeszed� p�niej na stron� koalicji kontrrewolucyjnych. 125 �fi ft ': ka bardziej kieruje lud�mi "ni� liLi|ittaflfe^To spostrze�enie jest niezwykle trafne i� cnocmzmo�na je zastosowa� w mniejszym czy wi�kszym stopniu do wszystkich wielkich rewolucji, ale nigdy jeszcze w spos�b tak uderzaj�cy jak obecnie