Je�li swymi wiadomo�ciami artystycznymi sztuce naszej w og�lno�ci w osobie twojej zechce si� przys�u�y�, je�li b�dzie twym przyjacielem, wywdzi�czaj mu si� jako ucze�...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

Co do mnie wyznaj�, �e ch�tnie chcia�bym mie� za ucznia twego przyjaciela Linowskiego. Wiele w nim zapa�u do muzyki i dosy� talentu do kompozycji. Ale on musi pracowa� po ca�ych dniach prawie, by zarobi� na �ycie i oszcz�dzi� par� z�otych na przysz�o��. Ale co do ciebie, a nawet i co do Nideckiego, nigdym o tym nie my�la�, by z was zrobi� moich uczni�w; m�wi� to z pych�, jakkolwiek sobie winszuj�, �em wam dawa� lekcje harmonii i kompozycji. W nauce kompozycji nie nale�y podawa� przepis�w, szczeg�lniej uczniom, kt�rych zdolno�ci s� widoczne; niech sami je wynajd�, by mogli niekiedy sami siebie przewy�szy�, niech maj� �rodki znalezienia tego, czego jeszcze nie znaleziono. W mechanizmie sztuki, w posuni�ciu si� nawet w cz�ci jej wykonawczej nie tylko trzeba, �eby ucze� zr�wna� si� z mistrzem swoim i przeszed� go, ale �eby jeszcze mia� i co� w�asnego, czym by tak�e m�g� �wietnie�. Granie na instrumencie nawet najdoskonalsze, np. Paganiniego na skrzypcach, Kalkbrennera na fortepianie, ze wszystkim, czym ono czaruje, czy to przez charakter w�a�ciwy instrumentu, czy to przez oryginalno�� kompozycji zastosowanej do uwydatnienia i podniesienia jego przymiot�w � granie to, samo w sobie uwa�ane, jest tylko �rodek na polu muzyki jako mowy uczu�. Rozg�os, jakiego u�ywali niegdy� Mozart, a potem Beethoven jako fortepiani�ci, dawno ju� przebrzmia� i ich kompozycje fortepianowe, mimo oporu zawartej w nich cechy zacno�ci klasycznej, musia�y ust�pi� smakowi nowszej mody. Za to inne ich utwory, nie przywi�zuj�ce si� do jednego wy��cznie instrumentu, ich opery, �piewy, symfonie, �yj� jeszcze mi�dzy nami i istniej� obok dzisiejszych dzie� sztuki. Sapienti pauca. Nie mo�na doradza� uczniowi zbyt d�ugiego zajmowania si� jedn� metod�, manier�, jednego narodu smakiem itd. To, co jest prawdziwym i pi�knym, nie powinno by� na�ladowanym, lecz do�wiadczonym wed�ug swoich praw w�asnych i wy�szych. Za wz�r {non plus ultra) ani cz�owiek, ani nar�d s�u�y� nie powinien; tylko wieczna i niewidzialna natura jest nim w sobie i zawiera go. Ludzie i narody dostarczaj� tylko przyk�ad�w, kt�re mniej wi�cej szcz�liwie si� uda�y. Na koniec, jednym s�owem: to, w czym artysta (zawsze korzystaj�cy ze wszystkiego, co go otacza i uczy) zadziwia wsp�czesnych, tylko mie� mo�e z siebie i przez' doskonalenie samego siebie. Bo przyczyna tego i jego prawdziwie zas�u�onej chwa�y tak w tera�niejszo�ci, jak i w potomno�ci nie jest inna, jak jego genialna indywidualno�� yj�ca w jego dzie�ach kunsztu. Zabawi�o mnie oddanie o��wka czerwonego, bo przypomnia�em sobie, �e JPani Szymanowska, powr�ciwszy z Anglii (gdzie si� pozna�a z Kalkbrennerem) i daj�c koncert u nas, na pr�bie u siebie porozdawa�a czerwone o��wki dla przekre�lenia tu i �wdzie niekt�rych takt�w w Koncercie Hummla, h- minor, cho� ju� wprz�d skr�ci�a go sobie by�a. Co wi�ksza, w wariacje, kt�rych autora nie przypominam sobie, a kt�re temu samemu uleg�y losowi, co i biedny Hummel, umie�ci�a jakie� andante Fielda. To nadu�ycie! Musieli�my s�ucha� tylko pani� Szymanowsk� i jej tylko palce podziwia�. Poj�cie ca�o�ci w dziele znamieniem jest prawdziwego artysty; rzemie�lnik stawia kamie� na kamie�, belk� na belk� k�adzie. W�a�nie owa zdolno�� pojmowania, poparta wiar� w ci�g�y post�p sztuki i prawdziw� dla jej prac mi�o�ci�, wiedzie do wzajemnej i przyjacielskiej zach�ty, przypomina d��no�� do pi�knego celu. Ona nie dopu�ci, by z dzie� dawniejszych mistrz�w co� bez dojrza�ego rozmys�u wykre�la� lub na wykre�lenie pozwala�. Dlatego ciesz� si�, �e ci samemu zostawi� swobod� urz�dzenia si� w tym wzgl�dzie, do wykre�lenia tego, co mo�e jemu i jego s�uchaczom zbyt d�ugim zdawa� si� mog�o. Reszt� p�niej. Racz o�wiadczy� hr. Platerowi, Woj. Grzymale, Hofmannowi itd. moje uszanowanie. Dla Lesueura, Paera, Kalkbrennera, Nadermana, Norblina najni�sze uk�ony. Or�owskiego prosz� u�ciska�. B�d� zdr�w i szcz�liwy tak, jak tego ci �yczy tw�j prawdziwy przyjaciel J�zef Elsner. 91. LUDWIK PIOTR NORBLIN DO FR. CHOPINA W PARY�U Kochany panie Chopin, jutro rano o 8-mej przyjd� do Pana. Norblin. [Pary�], 8-go grudnia 1831. 92. DO TYTUSA WOYCIECHOWSKIEGO W POTURZYNIE Pary�, dnia 12 grud. 1831 Najdro�sze �ycie moje! Od�y�em, jakem list Tw�j odebra�. Twoja kontuzja! Rozmaite wie�ci mi� dochodzi�y, rozmaicie sobie wyrazy list�w z domu t�umaczy�em, a Kot, co do mnie pisa�, tak si� w li�cie dziwnie jako� wyrazi�, �em si� ba� my�li, kt�re mi si� t�oczy�y. Przecie �e jeszcze w �yciu si� spotkamy! Co odmian, co biedy � kt� by to kiedy by� przewidzia�. � Pami�tasz nocn� rad� w Wiedniu wigili� wyjazdu twojego! Mnie tu wiatr zap�dzi�; � oddycha si� s�odko � ale mo�e te� dlatego wi�cej si� wzdycha, �e �atwo. Pary� jest to wszystko, co chcesz � mo�esz si� bawi�, nudzi�, �mia�, p�aka�, wszystko robi�, co Ci si� podoba, i nikt na Ci� nie spojrzy, bo tutaj tysi�ce to� samo robi�cych co Ty � i ka�dy swoj� drog�. Jako� nie wiem, czy gdzie wi�cej pianist�w jak w Pary�u � nie wiem, czy gdzie wi�cej os��w i wi�cej wirtuoz�w jak tu. Trzeba Ci wiedzie�, �e przyjecha�em tutaj z bardzo ma�ymi rekomendacjami. Malfati da� mi list do Paera, kilka list�w z Wiednia mia�em do editor�w, i na tym koniec. Albowiem w Studgardzie, gdzie mnie dosz�a wiadomo�� o wzi�ciu Warszawy, tam dopiero zupe�nie zdecydowa�em si� uda� w ten inny �wiat