iepodleg�o�ciowe powita�y w5�buch wojny wydaniem odezwy, g� :;z cej, �e z powojennych gruz�w musi powsta� Polska zjed- 14) "Qazeta Warszawska" nr 223 z l6...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

VIn.l9l4, "Og�oszony wczo- raj akt pa�stwowy sta� si� mo�liwy do urzeczywistnienia dzi�ki ro- zumnej polityce polskiej w ci�gu ostatniego okresu" � ) M. Zdziechowski w awych wspomnieniach odr�tiiia " orientacjg ros,jsk " od "filorosyjskiego entuzjazmu", kt�ry ocenia Jako "zja- visko niezrozumia�e i watr�tne": "Dwie przeciwne orientacje daj si� (jeszcze) wyt�umaczy� - Drzeciw symDatiom austriackim prze- mawia� mog�o przymierze Austro-WgBi ' z Niemcami, nie jeden m�g zapyta�, komu wobec tego naleta�o �yczyE zwyci�stwa - Niem- com czy Ros i? - kt�re zwycigstwo by�oby lejszym z�em dla Pol- dd?... Ro lmlem. te motna by�o a� tryuml Rosji za z�o mniej- sra, ale ent., iam u dla mnlejszego z�a zrozumie� nie by�em w eta- nie... vviadrry� on, jak g�gboko w�ar�a si� nfewola w dusze i za- ra em �wladczy� o niezrbwnani umiej�tnej agitacji, jak� rozwfn�li narvdowi demolc aci ", , I 250 NAJNOWSZA HISTORIA POLBKI noczona i niepodleg�a. Q�os ten jednak bez echa i �lad�w uton�� w �wczesnej wrzawfe dooko�a odezwy wielkoksi��cej. P.P.S., kt�ra przed kilku jeszcze )aty mia�a tu wp�ywy tak po- wa�ne, zdo�a�a zrobi� nie wiele wi�cej ls), Gdy wl�c Kr�lestwie by�o a� tak �le lg) - w zaborze aus- t iackim r�wnie� podj�to, bezskutecznie jednak, pr�by spa- rali�owania wszelkiej akcji antyrosyjskiej. We Lwowfe z inicja- tywy Cie�sktego i G� �bi�skiego powsta� Centralny Komitet Narodowy, maj�cy skupi� - na gruncie orientacji Dmo w kie- go - narodowych demokrat�w, podolak�w, grup� ludowc�w Witosa orsz od�amy F`rondy. Pierwszym te� jego krokiem by�s pr�ba sparali�owania Komisji Skonfederowanych Btronnictw Niepodleg�o�ciowych; ju� 29 Iipca St. C�rabski w imientu ko- mitetu zwr�ci� si� do Komisji z propozycj porozumienia i stworzenia o g�lno-pols,kiej, tr�jzabo owej, politycznej ins- tancji kierowniczej; jedynym "zasa dniczym" jego warun.kiem by�o uzyskanie gwarancji austriackiej, �e w wynlku wojn Kr�lestwo nawet drobn� cz�stk� nie powi�kszy zaboru pFus- kiego; odpowiedziano mu na to, �e ancja taka mia�aby earto�e bardzo problematyczn�, - �e w istniej�cych warun- kach nie ma zreszt� �adnych widok�w na tak� deklaracj� Wiednia i �e spraw� dla Polak�w najwa�niejsz jest tworzenie w�asnej, niezale �nej si�y zbrojnej. Rokawrania w ci�gu dnl;a rozbi�y si� bez rezultatu nie o ten "warunek gwarancji", ale 15) Ju� przed wojn� ruch strzelecki wci�gn�� w siebie wsz9stkich v Pgbitniejszych dzia�aczy P.P.S. W sierpniu 1914 w�a�ciwie ca�a P.P.B. by�a na obszarze Kielecczyzny, w szeregach strzeleckich lub w r�t- nych zwi�zanych z nimi� pracach. Wybuch wojny - stwierdza L. Wa- silewski - "wywo�a� zupe�n� dezorganizacj� partii kt�ra na jaki� do�� hr�tki zreszt� czas zamsr�a pod wzgl�dem �rganizacyjnym"; a przytym "front bojowy, oddzielaj&cy wzajemnie od siebie g��wne o�rodki ruchu, uniemotliwia� samo istnienie jednolitej organizacji". W Warszawie - dopiero w par� miesi�cy po wybuchu wojn - utworzy si� tymczasowy Komitet R,obotniczy z A. �liwi�skim i g. Ja- worowsk� na czele, dzia�a� on jednak b�dzie m�g� - at do czasu wyj�cia Rosjan z Warszawy - bez &ci�lejszej ��czno�ci z lderowni- ctwem partii (Perl, Arciszewski, Wojtek-Malinowski), ktbre rbwniet dopiero po paru miesi�cach i jut w formie pb�legalnej przyst�pi do przerwanych prac partyjnych na obszarze tylko wojennej ohupacji austriackiej w Krblestwie. 16) Pozna�skie zachowywa�o si� biernie. W obliczu pot�gi mili- tarnej Niemc�w, w sieci ich "�elaznej organlzacji", w trybach ich "w�ciek�ej maszyny" trudno by�o wierzy� w ich kl�sk�, a m9 1 o ich zwyci�stwie nie budzi�a nadziei nawet najmniejszych zmian na lepsze. B��ka�y si� tu wprawdzie - mgliste zreszt� - rachuby, �e powigi- szenie po wojnie tywio�u polsldego w zaborze pruskim mote zmu3i Niemcbw do zastosowania )aldch� �agodniejszych metod, w przeko- naniu og�u jednak przy��czenie do Pozna�skiego cz�ci Kr�lestwa powi�kszy�oby tylko obszar nfen iechich zabiegbw eksternoinacyjnych. Niech�� do Niemc�w by�a g�gboka, ale ukryta i bierna. Na )ej tle wyrasta�y drobnymi wysepkami - nie przekszta�caj&c si� w pr�d- nadzieje, te to raczej Rosja po swym zwyci�stwie stworzy lepsze dla Polak�w warunki. PIERWSZY ROK WIELKIEJ WOJNY 251 dlatego, �e jak w 1908, tak i teraz by�o rzecz� jasn�, i� Grab- ski przez zwi�zanie Komisji "solidarno�ci� og�lno-naroduw�" chce j� tylko skr�powa� i powstrzyma� przed pr�bami wywo- �ania insurekcji w Kr�lestwie i w og�le przed wyst�pieniem zbrojnym przeciw Rosji. To krakowskie niepowodzenie pr�bo- wano w yr�wna� przez interwencj� w Wiedniu. Wys�any tam L��bi�ski domaga� si� od ministra Berchtolda nierealnej g'wa- rancji - podkre�laj�c przy tym; �e �adnego powstanba w Pol- sce nie b�dzie, bo nie dopu�ci do tego kierownictwo najsil- niejsaych i najwp�ywowszych od�am�w polskiego spo�ecze�- stu a. Interwencja ta skutk�w oczekiwanych nie da�a - zbyt silne by�y wtedy w Wiedniu rachuby na �atwozapalnY cha rakter Polak�a; na ruchawk� powsta�cz� w Kr�lestwie be �adnych austriackich gwarancji i deklaracji. Z drugiej str, ny - ten z konieczno�ci maskaRany, ale niew�tpliwie czyni e - moskalofilski kierunek by� zbyt s�aby, zbyt ni k�y w por�w- naniu z pr�dem strzelecko-powsta�czym i og�lnym w Ga- licji nastrojem antyrosyjskim. Po niep wodzeniach w Krako- wie i Wiedniu lwowski C.K.N. uzna , �e znale�� si� mo�e poza nawiasern, straci� wp�yw nawet na swe najbardziej pewne Dru- �yny Bartas owe, bo i tam m�odzie� wyrywa�a si� do walki, t�sknym okiem patrz�c w stron� krakowskich Oleandr�w