Dwu g��wnych zbrodniarzy, ksi�� Tre-faldi i jego pomocnik Travaillac, przebranych za maszynist� i palacza, zaw�adn�o parowozem i postanowi�o z wielk� szybko�ci� zderzy�...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

2, s. 305. . / -,7 ;.. ._ i prze�y� Tajemnic� Istnienia. Gdy Zofia, �ona maszynisty, i Julia, narzeczona palacza, do��czaj� si� do swoich m�czyzn na p�dz�cym parowozie, powstaj� nieprzewidziane komplikacje erotyczne, a demoniczna Zofia zostaje wsp�lnymi si�ami wyrzucona z poci�gu. Pojawienie si� kierownika poci�gu i pasa�er�w z ca�� banaln� rzeczywisto�ci�, od kt�rej Trefaldi i Travaillac chcieli uciec, ca�kowicie niweczy czysto�� ich metafizycznej podr�y przez przestrze�. Szyny nie mog� przenie�� ich z tego �wiata w inny wymiar, a doprowadz� tylko po przewidzianej trasie do spodziewanej przyziemnej katastrofy i ... r�k w�adz. B�d�c raczej artystami zbrodni ni� prawdziwymi tw�rcami, Trefaldi i Travaillac nie s� w stanie stworzy� prawdziwego objawienia, a tylko mog� wywo�ywa� przej�ciowy dreszcz. Ich poszukiwanie prowadzi do wybuchu nie daj�cego �wiat�a. Potworne zderzenie i katastrofa tworz� tylko krwaw� miazg�. Ginie Trefaldi, kr�l morderc�w z regulatorem wepchni�tym na trzydzie�ci centymetr�w do brzucha, natomiast jego pomocnik Travaillac zostaje zabrany do szpitala wariat�w na sze�ciomiesi�czn� kuracj�, po czym zostanie na nowo wprowadzony do bur�uazyjnego spo�ecze�stwa przez drapie�n� Minn� de Barnhelm (perwersyjna parodia pozytywnej, optymistycznej bohaterki Lessinga, kt�ra doprowadza do pogodzenia z �yciem rozpaczaj�cego von Tellheima). W r�kach szale�c�w S�d Bo�y staje si� nikczemnym oszustwem. W operowaniu napi�ciem dramatycznym i tempem Szalona lokomotywa nale�y do arcydzie� Witkacego, dowodz�c umiej�tno�ci stwarzania sugestywnego obrazu teatralnego i rozwijania jego r�norodnych skojarze� dla wywo�ania najsilniejszego efektu. Parow�z panuje nad scen� i nadaje ca�ej sztuce jej kszta�t i rytm. Los i funkcje wielkiej maszyny coraz szybciej p�dz�cej przed siebie to obraz psychologicznych, historycznych i filozoficznych temat�w sztuki. Maj�c prost� i nieskomplikowan� akcj� narracyjn�, jednokierunkowy rozw�j � wzd�u� szyn � i wyzwolon� mechaniczn� energi� pchaj�c� do samozniszczenia, Szalona lokomotywa ma nieodpart� dynamik� i jedno�� nie spotykan� w �adnej innej sztuce Witkacego. P�d jest jej specyficznym �rodkiem wyrazu, z kt�rego wynika in�ynieryjna zwi�z�o�� i funkcjonalno�� formy. Jednak sceniczna podr� na oszala�ym parowozie nie jest w �adnym razie jednokierunkowa ani jednowymiarowa; poci�g proponuje powr�t do dzieci�stwa, do dawnych mit�w i le- Bieg�o�� w sztuce i forma samoniszcz�ca 304 �Szalona lokomotywaa 305* gend, p�dz�c jednocze�nie ku szarej pustyni przysz�o�ci. Z�o�one napi�cie i nierozwi�zalne sprzeczno�ci wynikaj� z przeciwstawienia tych dwu czas�w i dwu rodzaj�w rytmu _ dysputy filozoficznej i mechanicznego ruchu.4 Samo odbywanie podr�y ma charakter archetypowy, polega na przenoszeniu si� z mrocznego �wiata sennych fantazji i t�umionych po��da� przez piek�o podziemnych wyobra�e� demonicznych do wsp�czesnej pustyni �mierci. Chocia� nie ma w Szalonej lokomotywie postaci ma�ego �wiadka, ca�a sztuka stanowi powr�t do dzieci�stwa i oddaje nastr�j podniecenia dziecinn� zabaw�, niebezpieczn� i fantastyczn�, pe�n� wyobra�niowych dreszczy i l�k�w. Trefaldi i Travaillac nazywaj� to �zabaw� w Robinsona" na �wyspo--maszynie" 5. Z zapadaniem zmroku maszynista i jego palacz staj� si� najpierw Robinsonem Crusoe i Pi�taszkiem, a wkr�tce ^potem romantycznymi zbrodniarzami z taniej powie�ci. �r�d�o i wzorce Szalonej lokomotywy tkwi� w literaturze m�odzie�owej i sztuce popularnej. Jedno z mott sztuki pochodzi z Wyspy skarb�w Stevensona. Protagoni�ci wspominaj� popularne powie�ci sensacyjne � kryminalne i przygodowe opowiadania o p�dz�cych poci�gach � kt�re na�laduje ich przedsi�wzi�cie. Travaillac m�wi: �...tak sobie tutaj o tym rozmawiamy, a tam, w kt�rymkolwiek z wagon�w naszego poci�gu, jest kto�, kto czyta to samo, podobn� histori�, z podr�nej biblioteczki kryminalnej

Dwu g��wnych zbrodniarzy, ksi��� Tre-faldi i jego pomocnik Travaillac, przebranych za maszynist� i palacza, zaw�adn�o parowozem i postanowi�o z wielk� szybko�ci� zderzy�...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

Dwu g��wnych zbrodniarzy, ksi�� Tre-faldi i jego pomocnik Travaillac, przebranych za maszynist� i palacza, zaw�adn�o parowozem i postanowi�o z wielk� szybko�ci� zderzy�...