Alleluja! W samÄ porÄ dwa debile zorientowaĹy siÄ, Ĺźe sÄ dla siebie stworzeni!
Zezwalając na powrót jeńców fenickich, Cyrus miał nadzieję pozyskać sobie nadmorskie miasta-państwa Fenicji, których flota mogłaby mu udzielić pomocy w wojnie z Egiptem. WYPRAWA CYRUSA DO AZJI ŚRODKOWEJ Biorąc pod uwagę trudność walki z Egiptem, która na długi czas mogła związać główne siły perskie, Cyrus postanowił pokonać najpierw Baktrię i zabezpieczyć" wschodnie granice państwa przed najazdem nomadów. Po zdobyciu Babilonu wyruszał więc kilkakrotnie przeciw koczowni- czym plemionom stepów środkowoazjatyckich. Dopóki ograniczał się do odpierania najazdów koczowników, szczęście mu dopisywało; kiedy jednak postanowił włączyć w skład swego pań- stwa plemiona Saków-Massagetów, koczujących po stepach na wschód od Morza Aralskiego, spotkał się z zaciętym oporem. W jednej z bitew (529 r.) Cyrus poniósł klęskę i został zabity. Tron objął starszy jego syn, Kambizes (Kambudżij), który przypuszczalnie jeszcze za życia ojca był współrządcą państwa. 22 PODBÓJ EGIPTU PRZEZ KAMBIZESA Wstąpiwszy na tron po ciężkiej klęsce, zadanej Cyrusowi przez Saków-Massagetów, Kam- bizes zdołał zapewne zabezpieczyć wschodnie granice swego państwa przed najazdem koczowni- ków, a następnie począł organizować wyprawę na Egipt. Prawdopodobnie już w końcu 527 r. skierował swe główne siły na zachód i na pewien czas zatrzymał się w Judei. Fenickie rniasta- państwa również przygotowywały swą flotę do wyprawy, pewną ilość okrętów przysłały też miasta Cypru i tyranie greckie) wyspy Samos, Polikrates. Dowiedziawszy się od jednego z dowód- ców najemnych wojsk greckich w Egipcie, Faneta, o niezadowoleniu arystokracji egipskiej i ka- płanów z polityki wewnętrznej faraona Ahmosa, który dążył do władzy absolutnej w oparciu o armię, Kambizes próbował widocznie nawiązać stosunki z poszczególnymi przedstawicielami egipskiej arystokracji. Król perski przeciągnął także na swą stronę plemiona arabskie, koczujące w stepach i pu- styniach między południową Palestyną a Egiptem, zobowiązując je do udzielania pomocy wojsku perskiemu podczas przemarszu przez ich tereny. Pomoc koczowników arabskich okazała się bardzo pożyteczna, gdy w 525 r. armia Kambizesa rozpoczęła marsz na Egipt. W tym czasie zmarł faraon Ahmos, a na tron wstąpił jego syn Psamtyk (Psametych) III. Pierwsza i decydująca bitwa rozegrała się pod Peluzjum, na granicy Egiptu. Wojsko egipskie, poniósłszy ciężkie straty, cofnęło się do Memfisu, gdzie czas jakiś stawiało jeszcze opór, lecz ostatecznie zmuszone było zdać się na łaskę zwycięzcy. Przy zajęciu Memfisu Persowie wzięli do niewoli również faraona Psamtyka III wraz z rodziną i zausznikami. Cała dolina Nilu aż po wyspę Elefantynę poddała się królowi perskiemu. Tak szybkie zwycięstwo nad Egiptem było niewątpliwie związane ze zdradą tamtejszej arystokracji i kapłanów. Główną rolę odegrał tu był prawdopodobnie Udżahorresent, dowodzący w tym czasie siłami morskimi Egiptu. Możliwe, że odsłonił on wybrzeże morskie przed flotą fenicką, która dzięki temu mogła przeniknąć bez przeszkód odnogami Nilu w głąb Delty i pod- dać ją Kambizesowi. W swej autobiograficznej inskrypcji Udżahorresent przemilcza akcję floty egipskiej, a wspomina tylko o tym okresie, kiedy władza Kambizesa nad doliną Nilu była już utrwalona i Pers, zostawszy faraonem, rozkazał mu być przyjacielem i władcą królewskiego pałacu". Dla przedstawiciela arystokracji egipskiej Udżahorresenta był Kambizes cudzozie- miec przybyły ze wschodu równie pożądanym monarchą, jak ojciec jego Cyrus dla klasy pa- nującej Babilonii. DALSZE ZDOBYWCZE POCHODY KAMBIZESA Żyjące na zachód od Egiptu plemiona libijskie, zastraszone zwycięstwem Kambizesa, uznały dobrowolnie władzę króla perskiego i przysłały mu dary. Utrwaliwszy w ten sposób swoją wła- dzę w dolinie Nilu i na graniczących z nią terenach, Kambizes zamierzał ruszyć dalej na zachód, ku posiadłościom Kartaginy, i na południe, do królestwa nubijskiego. Zmuszony wyrzec się najazdu na Kartaginę od strony morza, gdyż Fenicjanie, według relacji Herodota, nie chcieli napadać zbrojnie na własne dzieci", Kambizes zdecydował zaatakować ją od strony lądu. W tym celu przygotował wyprawę wojenną na północno-zachodnią część Pustyni Libijskiej do oazy Amona, otwierającej drogę na Cyrenajkę i Kartaginę. Przedsięwzięcie to zakończyło się, jeśli wierzyć Herodotowi, całkowitą klęską: wojsko Kambizesa wyginęło po drodze wskutek burzy piaszczystej. Niepomyślny obrót przybrała również wyprawa przeciw państwu nubij- 23 skiemu: ponosząc wielkie straty zarówno wskutek upału i pragnienia, jak i napadów wroga, armia perska zmuszona była do odwrotu. Niepowodzenia Kambizesa w wojnie z Nubijczykami (Etiopami) wywołały w Egipcie po- głoski o śmierci króla perskiego i doprowadziły do zaburzeń i powstań. W akcję tę zamieszany był również przebywający w Memfisie Psamtyk III, który, jakkolwiek pozbawiony wolności, traktowany był jednak z honorami. Powróciwszy z wyprawy, Kambizes surowo rozprawił się ze zbuntowanymi. Inskrypcja Udżahorresenta mówi o wielkiej wściekłości [króla], do której podobnej nigdy nie widziano". Kambizes skazał na śmierć Psamtyka i polecił zatrzeć na sarko- fagach imiona i tytuły członków rodziny faraona. Rozkazał poza tym zburzyć te świątynie, któ- rych kapłani brali udział w powstaniu. Gniew króla wywołały nie tylko zaburzenia wśród ludności Egiptu. W związku z pogłoskami o śmierci Kambizesa wojsko perskie, pozostawione w dolinie Nilu pod komendą jego młodszego brata Bardii, poczęło prawdopodobnie traktować Bardię jak króla. Toteż po powrocie Kambi- zesa z wyprawy przeciw Nubii Bardia został wyprawiony do Persji i tam potajemnie zgładzony. Kambizes skazał też na śmierć szereg wybitniejszych Persów, obawiając się spisku w wojsku, którego dowództwo było niezadowolone z despotyzmu króla. POWSTANIE GAUMATY I WALKI WEWNĘTRZNE W IRANIE Wkrótce potem Kambizes otrzymał niepokojące wiadomości z Iranu, gdzie pojawił się sa- mozwaniec, mag Gaumata, podający się za Bardię. Napis bchistuński, dotyczący tych wydarzeń, mówi, że gdy (w r. 522 p.n.e.) Gaumata obwieścił się Bardia, zbuntował się cały naród i prze- szedł od Kambizesa na jego stronę, także Persja i Media, i inne kraje. On [Gaumata] zdobył państwo". Należy jednak przypuszczać, że ruch, któremu przewodził Gaumata, rozpoczął się nieco wcześniej i nie w Persydzie, lecz w Medii. Według Herodota uzurpację władzy królewskiej przez maga-samozwańca uważano za przejście władzy w państwie z rąk Persów ponownie w ręce Medów. Śmierć Kambizesa (zmarł on w lipcu 522 r. w drodze z Egiptu do Iranu w nie wyja- śnionych okolicznościach) utrwaliła władzę Gaumaty. Z powodu szczupłości źródeł nie udaje się wyjaśnić ściśle, jakie były przyczyny sukcesu samozwańca i cele, do których zmierzał