W ten spos�b wojowa� nie mo�na, tak mo�emy �atwo i wkr�tce doprowadzi� nieprzyjaciela do Moskwy...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

.. Chodz� s�uchy, �e hrabia my�lisz o pokoju. Niech B�g broni od zawierania pokoju! Po takich ofiarach i po takim szale�czym odwrocie - zawiera� pok�j? Cala Rosja stanie przeciw hrabiemu i ka�demu z nas b�dzie wstyd, �e nosi mundur. Je�li ju� tak sprawy stoj�, to trzeba si� bi�, p�ki Rosja mo�e i p�ki ludzie trzymaj� si� na nogach... Dowodzi� musi jeden, a nie dw�ch. Pa�ski minister, hrabio, mo�e jest i dobry w ministerstwie, ale genera� z niego nie tyle kiepski, ile ca�kiem do niczego, i jemu w�a�nie powierzono los ca�ej naszej Ojczyzny... Doprawdy, z gniewu dostaj� wariacji; prosz� mi wybaczy�, �e pisz� tak zuchwale. Ten, wida�, nie kocha monarchy i �yczy nam wszystkim zguby, kto radzi zawrze� pok�j i pozwala, �eby minister dowodzi� armi�. A wi�c ja pisz� hrabiemu prawd�: prosz� szykowa� pospolite ruszenie. Albowiem minister w nader kunsztowny spos�b prowadzi ze sob� do stolicy go�cia. Pan fligiel-adiutant Wolzogen wydaje si� bardzo podejrzany ca�ej armii. Powiadaj�, �e jest raczej po stronie Napoleona ni� po naszej i to on wszystko doradza ministrowi. Nie tylko jestem uprzejmy dla niego, ale i pos�uszny niby kapral, chodem starszy od niego. To boli; wszelako ja kochaj�c mojego dobroczy�c� i monarch� - jestem pos�uszny. Jeno mi �al monarchy, �e takim ludziom powierza dzieln� armi�. Prosz� sobie, hrabio, wyobrazi�, �e przez rejterad� stracili�my wi�cej ni� 15 tysi�cy ludzi ze zm�czenia i w szpitalach; a gdyby�my atakowali, tego by nie by�o. Na mi�o�� bosk�, powiedz Pan, co matka nasza, Rosja, powie na to, �e tak si� boimy i czemu tak dobr� i wspania�omy�ln� ojczyzn� oddajemy �ajdakom i w ka�dego poddanego wpajamy nienawi�� i ha�b�? Dlaczego go tch�rzy� i kogo si� ba�? Jam nie winien temu, �e minister jest niezdecydowany, tch�rzliwy, niezdatny, kunktator i ma wszelkie ujemne cechy. Ca�a armia a� p�acze i klnie go na czym �wiat stoi... 98 VI W�r�d niezliczonego mn�stwa podzia��w, jakich mo�na dokona� w zjawiskach �yciowych, mo�na znale�� takie, w kt�rych przewa�a tre��, i takie, w kt�rych przewa�a forma. Do tych, w przeciwie�stwie do �ycia wiejskiego, ziemia�skiego, gubernialnego, a nawet moskiewskiego, mo�na zaliczy� �ycie petersburskie, zw�aszcza za� salonowe. To �ycie jest niezmienne. Od roku 1805 godzili�my si� i k��cili z Bonapartem, robili�my konstytucje i przerabiali je, a salon Anny Paw�owny i salon Helene by� taki sam jak przedtem: jeden siedem, drugi pi�� lat temu. U Anny Paw�owny tak samo ze zdumieniem m�wiono o sukcesach Bonapartego, a zar�wno w jego sukcesach, jak i w folgowaniu mu przez monarch�w europejskich widziano z�o�liwy spisek, kt�rego jedynym celem by�o wyrz�dzenie przykro�ci i wzbudzenie niepokoju w�r�d nadwornego k�ka, kt�rego przedstawicielk� by�a Anna Paw�owna. I zupe�nie tak samo u Helene, kt�r� sam Rumiancew zaszczyca� swymi wizytami i kt�r� uwa�a� za kobiet� nader rozumn�, zar�wno w roku 1808, jak i w roku 1812 z zachwytem m�wiono o wielkiej nacji i o wielkim cz�owieku, ze smutkiem patrzono na zerwanie z Francj�, kt�re, jak mniemali ludzie zbieraj�cy si� w salonie Helene, powinno zako�czy� si� pokojem. W ostatnich czasach, po przybyciu monarchy z armii, w tych dw�ch tak odmiennych k�kachsalonach nast�pi�o pewne wzburzenie, by�y pewne nieprzyjazne demonstracje jednego przeciw drugiemu, ale kierunek ka�dego z tych k�ek pozosta� ten sam. W k�ku Anny Paw�owny przyjmowa�o si� tylko Francuz�w - zagorza�ych legitymist�w, tu wypowiadano patriotyczn� my�l, �e nie nale�y bywa� we francuskim teatrze, kt�rego utrzymanie kosztuje tyle, ile utrzymanie ca�ego korpusu. Pilnie �ledzono bieg wypadk�w wojennych i rozsiewano wie�ci jak najkorzystniejsze dla naszej armii. W k�ku Helene, rumiancewowskim, francuskim, zaprzeczano wie�ciom o okrucie�stwie wroga i wojny i rozwa�ano wszystkie pr�by Napoleona zmierzaj�ce do pojednania. W owym k�ku stawiano zarzuty tym, co doradzali zbyt pochopne zarz�dzenia, o ile chodzi�o o przygotowania do wyjazdu do Kazania dworu i �e�skich zak�ad�w naukowych, kt�rym patronowa�a cesarzowa-matka. W og�le w salonie Helene sprawa wojny przedstawia�a si� jako czcze demonstracje, kt�re bardzo szybko zako�cz� si� pokojem, i panowa�o zdanie Bilibina, kt�ry obecnie w Petersburgu stale bywa� u Helene (ka�dy rozumny cz�owiek musia� u niej bywa�), �e o sprawie decyduje nie proch, ale ci, co go wymy�lili. W tym k�ku ironicznie, nader rozumnie, cho� i nader ostro�nie, szydzono z moskiewskiego entuzjazmu, o kt�rym wie�� nadesz�a do Petersburga wraz z przybyciem monarchy. W k�ku Anny Paw�owny, przeciwnie, zachwycano si� tym entuzjazmem i m�wiono o nim, jak m�wi Plutarch o staro�ytnych. Ksi�� Wasilij, zajmuj�cy nadal te same wysokie stanowiska, by� ogniwem ��cz�cym te dwa k�ka