Stroop awansuje jesieni� do stopnia Unteroffiziera5, a 2 grudnia 1915 dostaje za zas�ugi na froncie francuskim �elazny Krzy� II klasy6...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

- Gdy mi uroczy�cie wr�czano te odznaczenia - powiedzia� raz w celi - wydawa�o mi si�, �e jestem w germa�skim niebie! Stroop to zdyscyplinowany podoficer. Odpowiada mu �ycie koszarowe, regulamin s�u�by wewn�trznej, �l�czenie nad wykazami kompanii i pu�ku. Kaligrafuje tam, kre�li. Nie wyobra�a sobie lepszej szko�y �ycia ni� pruski dryl. Zazdro�nie patrzy na monoki oficerski. Pije rozkazy z ust szef�w. Brutalne po�ajanki i wymy�lania oddaje z nawi�zk� szeregowcom. W�r�d podw�adnych ma pupilk�w - co nie skar�� si� na ostre traktowanie i umiej� organizowa� jedzenie. Trafia ze swoj� kompani� do Brze�an. Dostaje kwater� w polskim domku. Nie�le mu si� wiedzie, bo i tryb �ycia uregulowany, i oficerowie mniej naciskaj�. �o�nierze - wytr�ceni przedtem z r�wnowagi cz�stymi transportami i pierwsz� lini� frontu - wr�cili do normy, do kieratu codziennych zaj��. I jedzenia maj� du�o. 4 Lippische Militdrverdienstmedaille mit Schwertern (niem.) - Lippski Medal Zas�ugi Wojskowej z Mieczami. 5 Unteroffizier (niem.) - plutonowy. 6 Eisernes Kreuz II Klasse (niem.) - �elazny Krzy� II klasy. 52 ROZMOWY Z KATEM Stroop lekko przyty�. Chodzi� od czasu do czasu na deptak brze�a�ski, gdzie spacerowa�a m�odzie�. Jak w Detmoldzie. Zainteresowa� si� tam dziewczyn�. Poszed� za ni� krokiem wywiadowcy. Mieszka�a niedaleko ich kwatery. - Nie wiedzia�em - wywn�trza� si� w celi - �e jest kuzynk� naszych gospodarzy i �e czasem ich odwiedza�a. Poznali�my si� p�niej. To by�a �adna dziewczyna i taka... - Mi�a? - zagadn��em, s�ysz�c, �e g�os mu mi�knie w spos�b nieoczekiwany. - Tak. Chodzili�my na spacery. �wieci�o s�o�ce i ksi�yc by� srebrny, �adny kraj... - No i co? - No i chodzili�my tak z sob�. Rozmawiali�my. Nigdy jej nie poca�owa�em w usta. Raz tylko w nosek, niech pan wierzy - ci�gn�� rozmarzony. - Ona by�a dobra i tyle rzeczy wiedzia�a, i taka by�a wykszta�cona, i taka kobieca, ta �ona C. Zamierza�em - je�liby chcia�a - pobra� si� z ni�, nawet mo�e w Polsce zosta� na sta�e. Pisywa�em listy z Rumunii do niej, z W�gier, i nawet z Detmoldu. Jeszcze w roku 1922 z ni� korespondowa�em. - Dlaczego pan si� z �ona nie o�eni�? - Pragn��em. Ale rodzice i przyjaciele z Detmoldu odradzili, m�wi�c o r�nicy kultur. Dobrze zrobi�em nie anga�uj�c si� w to ma��e�stwo. - Czy dlatego, �e �ona by�a kobiet� z tak zwanej przez was "ni�szej sfery"? - Musz� si� panu przyzna�, �e tak. Maj�c za �on� Polk�, Francuzk� czy Amerykank�, nigdy nie m�g�bym znale�� si� w SS, a moje dzieci by�yby miesza�cami. Nieraz jeszcze wspomina� Stroop w wi�zieniu Lon� C., chyba najwi�ksz� mi�o�� swego �ycia. W Mokotowie wyobra�a�em sobie t� Lon�. By�a z pewno�ci� dziewcz�co-naiwna, przezroczysta i promienna od wewn�trz. Mo�e j� idealizowa�em, ale ka�dy ma prawo do fantazjowania, gdy mu z tym dobrze. Szczeg�lnie w wi�zieniu. Stroop cz�sto wraca� do prze�y� pierwszej wojny. By� zafascynowany lasami i bagnami Polesia, kt�re uwa�a� za naturalny park narodowy Europy. Szczeg�lnie interesowa�y go �ubry, �osie, �biki i bia�orusko-poleskie konie ch�opskie. Dawa� im wysok� not�. - Takie koniki niczego nie potrzebuj�, a s� piekielnie wytrzyma�e i silne - m�wi�. Nazywa� je "panje-pferde". Zwraca� uwag� na ub�stwo mieszka�c�w Polesia przy potencjalnych walorach gospodarczych tego obszaru. Nie m�g� zrozumie� przyczyn zacofania techniczno--cywilizacyjnego ludno�ci i m�wi� o tych ch�opach: "tamtejsi tubylcy to dzicz". Uwa�a�, �e s� stworzeni na niewolnik�w i �e pod zarz�dem niemieckim osi�gn�liby szcz�cie. By� zachwycony bogactwem Ukrainy, surowcami, czarnoziemem i fizyczn� t�yzn� oraz sprawno�ci� kobiet. Z Galicji przesz�a jednostka Stroopa do Rumunii, w Karpaty. Opisywa� nam szczeg�owo front na szczytach i w �niegach, ci�kie warunki transportu i aprowizacji, pierwsz� lini� oraz luzowanie jej odcink�w, bliskie i dalsze etapy, kantyny, zaopatrzenie, ��czno�� i t�sknot� do kraju. Cz�sto by� "unrasiert und fern der Heimat"7, wojsko niemieckie �piewa�o ju� w�wczas to zdanie na melodi� "Wo�ga, Wo�ga". W celi cz�sto nuci� sw� niemieck� "Wo�g�" Gustaw Schieike, szczeg�lnie gdy by� w dobrym humorze. Kpi� wtedy sam z siebie i z nas, czasem nawet za�miewa� si� dobrotliwie popluwaj�c przez szczerbate z�by. T�skni� Stroop w Karpatach do Lony C., do swojej "�wi�tej z Brze�an". Ale jednocze�nie z zainteresowaniem obserwowa� karpac- ko-rumu�skie g�ralki, "brudne i dzikie, ale z naj�adniejszymi pod s�o�cem piersiami", jak m�wi�. Raz, po obiedzie, zacz�� m�sko-konfidencjonalne zwierzenia. - Ch�opki rumu�skie sprzedawa�y nam mleko. By�a zima. Mro�no. Ale mleko zachowywa�o letni� temperatur�, bo one nosi�y 7 "Unrasiert und fern der Heimat" (mem ) - "nie ogolony i z dala od ojczyzny" 54 ROZMOWY Z KATEM butelki bezpo�rednio na piersiach, przys�oni�tych, tamtejszym obyczajem, rozci�t� bluzk�, a na to ko�uch. Mo�na by�o pier� zobaczy�. Nie kr�powa�y si� tym. Do nas przynosi�a mleko m�atka. - Starsza od pana? - Tak. Chyba o osiem lat, ale nie by�a chuda, jak inne g�ralki. Patrzy�a na mnie z ogniem. - Pewno czu�a w panu samca? Stroop si� speszy� i rzek�: - Przecie� jeszcze nie wiedzia�em w�wczas, co to jest stosunek z kobiet�. Raptem zarzuci� mnie potokiem s��w: - Panie, to by�o oko�o Bo�ego Narodzenia. Wyszli�my z kwatery. Mr�z cholerny, ksi�yc, gwiazdy. Przytuli�em j� i poszli�my. Po dw�ch godzinach wyszed�em z pasterskiej szopy jako pe�noprawny m�czyzna. - Odprowadzi� j� pan potem w stron� domu, opieraj�c si� od czasu do czasu o op�otki? - zapyta�em. - Rumunk�? Nie! Nie odprowadzi�em. Tego dnia wi�cej nie rozmawiali�my. Niewiele opowiedzia� nam Stroop o swych obserwacjach i pogl�dach na temat armii niemieckiej w Rumunii i na W�grzech. Ubogie to by�y relacje. Nawet nie zna� dok�adnie przebiegu dzia�a� wojsk kajzerowskich na tym obszarze. Wspomina� za to, ale bardzo ogl�dnie, �e zosta� drugi raz ranny. Przypuszczam, �e chodzi�o o przypadkowe zadra�ni�cie. A mo�e si� myl�. Opowiada� r�wnie� o Bukareszcie, dok�d go odkomenderowano w 1918 roku na czteromiesi�czny kurs topograficzny w Yermessungschule8. Od tej pory zaliczy� siebie do kategorii "dyplomowanych topograf�w". Stroop p�dzi� na og� w Rumunii �ycie ty�owego podoficera, mi�dzy kompani�, kuchni�, maszynami, musztr�, rekwizycjami, kasy- 8 Yermessungschule (mem.) - szko�a miernicza. POD SZTANDAREM KAJZERA 55 nem podoficerskim i piwiarni�. Jednak�e udekorowany zosta� we wrze�niu 1916 roku odznaczeniem, kt�re si� nazywa�o: Furstliche Lippische Yerdienstkreuz9. - Ros�a liczba blach na piersi genera�a - zauwa�y� Schieike, kt�ry na pierwszej wojnie nosi� belki w formacjach pionier�w i budowa� mosty, nierzadko po pas w wodzie. Cz�sto wspomina� Stroop W�gry z roku 1918 i "wielkiego" Mackensena10. Do Madziar�w czu� sympati�, cho� ich krytykowa�