Nie spodziewali si� te� do�wiadczy� od kogo innego ani tak mi�ego sposobu przemawiania, ani pociechy dla uci�nionych, kt�rej zwyk� by� udziela�...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

Obawiano si� te�, �e nast�pi niechybny upadek Kr�lestwa, jak si� to wydarzy�o po �mierci przodka jego, Przemys�awa, kr�la pol- skiego, kt�ry bez m�skiego potomstwa zszed� ze �wiata. A ponad wszystko urz�dzenie pa�stwa, b�d�ce jego dzie�em i wielka przyst�pno��, kt�r� okazywa�, zniewala�y jego poddanych do bardzo bolesnej rozpaczy. (przek�ad Jana D�browskiego) 379 Dzieje Polski piastowskiej - Zabezpieczenie nast�pstwa tronu w Polsce przez adopcj� uchodzi�o zapewne w�w- czas za konieczno��. Jak po�wiadcza Jan z Czarnkowa, Piastowie �l�scy nie byli brani pod uwag�, poniewa� uwa�ano, �e sami si� prawa do korony polskiej pozbawili, staj�c si� wasalami Korony Kr�lestwa Czeskiego. I mieli go by� pozbawieni, jak d�ugo w tym wasalnym stosunku pozostan�. Sukcesj� m�g� zapewni� wprawdzie ksi�� mazowiecki Sicmowit III lub jeden z jego syn�w, Janusz I Starszy albo Siemowit IV, ale Mazowsze by�o bardzo s�abo zintegrowane z Koron�. ��czy� je z Kr�lestwem Polskim nawi�zany zaledwie w 1351 roku stosunek wasalny, kt�ry zreszt� wygasa� wraz za �mierci� Kazimierza Wielkiego. Wreszcie w linii kujawskiej (kr�lewskiej) prze�y� ostatniego kr�la-Piasta tylko syn Kazimierza III inowroc�awskiego, ksi�� gniewkowski W�adys�aw Bia�y, ale on wybra� �ycie zakonne i przebywa� poza Polsk� (Ctteaux, Dijon). Tak wi�c nadziej� na dalsz� przysz�o�� wi�zano w chwili �mierci Kazimierza Wielkiego z jego wnukiem, ksi�ciem s�upskim Kazkiem, kt�ry osi�gn�� 12 rok �ycia i po �mierci Litwinki Kenny-Joanny (1368) zosta� o�eniony z Ma�gorzat�, c�rk� Siemowita III (1368). Z czasem jednak g�r� wzi�a inna opcja polityczna. Zako�czenie Kazimierz III Wielki zmar� 5 listopada 1370 roku na zamku w Krakowie, po choro- bie, kt�r� na podstawie opisu jej przebiegu dzie� po dniu w Kronice Jana z Czarnkowa wybitny internista, prof. Leon Tochowicz, rozpozna� jako krupowe zapalenie p�uc (Roman Gr�decki, 1969). Wraz z jego zej�ciem zamkn�a si� epoka piastowska. Je�eli liczy� j� od na p� legendarnego Piasta, trwa�a ona oko�o pi�� wiek�w. Piastom zawdzi�czamy wyprowadzenie naszych przodk�w z prymitywnych struktur ple- miennych, zjednoczenie licznych pokrewnych sobie plemion na wielkim obszarze dorzeczy Wis�y i Odry z Wart�, od Karpat i Sudet�w po Ba�tyk. Ich niezwykle rozumnym dzie�em by�o stworzenie podstaw terytorialnych pa�stwa polskiego, bardzo bliskich dzisiejszym oraz budowa samego pa�stwa i jego wi�zi wewn�trznych, kt�re okaza�y si� trwa�e. Dzie�em Piast�w by�o wreszcie wprowadzenie Polski w kr�g ko�cielny i cywilizacyjny zachodniej Europy. Niezwykle trafnie wybrane czas i spos�b przeprowadzenia chrystianizacji tej wsp�lnoty politycznej, kt�r� utworzyli, pozwo- li�y czerpa� z dorobku duchowego innych bez uszczerbku dla rozleg�ej sfery suwerenno�ci w�asnej. Zbudowali i wspierali Ko�ci� polski, kt�ry sta� si� filarem ich politycznych struktur. Zapewnili si�� i znaczenie zbudowanemu przez nich orga- nizmowi politycznemu. Nie umniejszaj�c roli Siemowita, Leszka i Siemomys�a, znanych ledwie z imienia przodk�w Mieszka I, podkre�li� nale�y szczeg�lne miejsce w dynastii w�a�nie Mieszka i jego syna, Boles�awa I Chrobrego. Nie tylko stworzyli oni du�e i relatywnie silne pa�stwo, ale obudowali je tradycj�, kt�ra dla przysz�ych pokole� sta�a si� niepodwa- �aln� p�aszczyzn� odniesienia. Do tej tradycji nawi�zywali Mieszko II, Kazimierz I Odnowiciel, Boles�aw II Szczodry i Boles�aw III Krzywousty. W pewnym skr�cie my�lowym by�a to tradycja Polski Boles�aw�w, niezbywalne dziedzictwo duchowe tak�e dzisiejszych Polak�w. Utrata politycznej jedno�ci pa�stwa, jaka by�a r�wnie� udzia�em Piast�w, nie stanowi�a ani ich specyfiki w�asnej, ani specyfiki polskiej. Spowodowa� j� i patrymo- 380 Odbudowa Kr�lestwa Polskiego nialny, i feudalny charakter �wczesnego pa�stwa. Dopiero pa�stwo stanowe zdol- ne by�o wytworzy� wi�zi ponadpatrymo- nialne, cho� niekoniecznie ponaddyna- styczne. Na korzy�� Piast�w trzeba zapi- sa� to, �e nawet w szczytowym okresie rozbicia dzielnicowego Polski zachowali poczucie dynastycznej jedno�ci, kt�re powa�nie u�atwi�o proces zjednoczenio- wy. Dopuszczenie Przemy�lid�w czeskich do panowania w Polsce nie obci��a Pias- t�w, bo wcisn�o si� ono tam, gdzie rodzi- mych piastowskich w�adc�w zabrak�o, a by�o nast�pstwem frustracji i nadziei cienkiej warstwy aktywnych politycznie si� spo�ecznych. Wysok� cen�, jak� Polska zap�aci�a za swoje rozbicie dzielnicowe, by�o jej odsuni�cie od pierwotnej granicy zachodniej, l tutaj zawiod�a wi� dyna- Ryc 234. Herb ziemi dobrzy�skiej, maj�cy jako god�o popiersie Kazimie- Styczna, a rozlu�nieniu uleg�o tak�e Sprz�- rza III Wielkiego, znajduj�cy si� na tumbie W�adys�awa II Jagie��y, 2. �wier� i � � i . , � XV wieku (Krak�w-Wawel). zeme tradycji dynastycznej z tradycj� Polski Boles�aw�w. Nie bez znaczenia by� wreszcie czynnik spo�eczny, zw�aszcza miejski, tym silniej dzia�aj�cy na poszczeg�lnych ksi��t, im s�absza by�a, w efekcie rozdrobnienia, ich w�adza. Dotyczy�o to zw�aszcza �l�ska. Tak jak budowa pa�stwa polskiego by�a dzie�em Piast�w, tak te� ich zas�ug� by�o jego zjednoczenie, czy te� odbudowa po d�ugim okresie rozbicia politycznego. Pierwszego dzie�a dokonali Mieszko I i Boles�aw l Chrobry, drugiego - W�adys�aw l �okietek i Kazimierz 111 Wielki. Tak jak Boles�aw Chrobry, pierwotnie zwany Wielkim, przy�mi� s�aw� swego ojca, tak te� Kazimierzowi przypad�o zebra� plon po swoim ojcu, niezmordowanym protagoni�cie zjednoczenia Polski. Mimo takiej prawid�owo�ci rozwoju tradycji, historiografia obesz�a si� �askawiej z Mieszkiem I, ni� z W�adys�a- wem �okietkiem. Ka�dy z nich musi by� oceniany na miar� potrzeb i mo�liwo�ci swego czasu. Ka�dy by� niepowtarzaln� indywidualno�ci�, a indywidualno�ci trudno jest por�wnywa�. Nale�y wszak�e mie� na uwadze kto sia�, a kto zbiera� plony