W czasie Mszy �w...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

cudowny �piew ca�ego ko�cio�a, tam-tamy. W po�udnie, na "stadionie wojew�dzkim", jakby�my u nas powiedzieli, (klepisko i bramki takie jak z tyczek od grochu), uroczysto�� zewn�trzna, defilada, tamtamy, ta�ce, przem�wienia przedstawicieli rz�du i diecezji; nas te� tam wymieniono i przywitano rz�sistymi oklaskami. Niekt�rzy z naszych nie zorientowawszy si�, �e o nas mowa, te� oklaskiwali samych siebie. Bo te� jak�e mo�na si� domy�li�, �e poronia to znaczy Polska? Ja zorientowa�em si� tylko z oczu wszystkich, kt�re zwr�ci�y si� nagle w nasz� stron�. Po tej -uroczysto�ci na misji obiad dla kilkuset os�b. Na stoj�co, kanapki zapijane piwem lub oran�ad�. W poniedzia�ek by�a jeszcze uroczysto�� dla wszystkich ksi�y z diecezji, zebranie z biskupem, na kt�rym nas przywitano i przyj�to do grona kleru pracuj�cego w tej diecezji. Msza �w. i obiad. Po po�udniu w poniedzia�ek (6 wrze�nia) o godz. 16, zabrawszy wszystkie moje mamatki, pojecha�em do Ma-bandy. Ju� w pi�tek dosz�y mnie s�uchy, �e nie wszyscy pojedziemy na kurs kirundi do Muyange (na p�noc kraju), gdy� tylko siedem miejsc da�o si� dla nas zarezerwowa�. Czterech ma by� rozrzuconych po r�nych plac�wkach misyjnych i maj� na razie ,sami uczy� si� j�zyka. W sobot� przypadkiem dowiedzia�em si�, �e ja jestem, w�r�d tych czterech, a w niedziel� po po�udniu dowiedzia�em si� oficjalnie od samego naszego szefa o. Leonarda, �e br. Marceli zostaje w Bururi, br. Sylwester jedzie do Martyazo, o. Teofil do Mpingi, a ja do Mabandy, najbardziej w kraju na po�udnie wysuni�tej misji. Jak wspomnia�em, wyjecha�em w poniedzia�ek po po�udniu. Zabra� mnie ze sob� tymczasowy prze�o�ony tej plac�wki, kt�ry przyjecha� do Bururi na zjazd duchowie�stwa, znany w ca�ym Burundi o. Bagein. Po�egna�em si� z reszt� (nie wiadomo na jak d�ugo) i z moim nowym prze�o�onym - "Czarownikiem", jak go nazywali niekt�rzy z naszych (bo te� w istocie swoj� powierzchowno�ci� przypomina� poga�skiego czarownika) - ruszy�em 70 km na po�udnie kraju. Po g�rskich drogach "Czarownik" jecha� ostro�nie, ale do�� pewnie wlkswaigenem, kt�ry na pewmo jako jeden z pierwszych zszed� z ta�my produkcyjnej tej firmy. Podczas rozmowy "Czarownik" m�wi� bardzo wyra�nie, do�� powoli i okaza� bardzo wiele wyrozumia�o�ci dla mojej francuszczyzny. Gdy oczom naszym ukaza�a si� pi�kna dolina, w kt�rej le�y Makamiba (misja oddalona od Mabanidy o oko�o 20 km), "Czarownik" zatrzyma� samoch�d i na chwil� wyszli�my na �wie�e powietrze podziwia� pi�kne widoki. Ruszyli�my dalej, wst�pili�my na misj� w Makambie. Wypili�my kaw�, odwiedzili�my przy misji pracuj�ce siostry zakonne francuskie, obejrzeli�my pi�knie wyposa�on� "Maternita" (co� w rodzaju kliniki po�o�niczej), prowadzon� przez te siostry. Po�egnali�my si� i ju� o zmroku, oko�o godz. 19, dotarli�my do Mabandy. Umieszczono mnie tymczasowo w pokoiku dla go�ci. Potem mia�em zaj�� pok�j jednego z ojc�w, kt�ry za par� dni opuszcza� Maband�. Zastali�my jeszcze na miejscu dw�ch innych ojc�w: o. Studitera - Francuza oraz o. Jimeno - Hiszpana. Wszyscy ze Zgromadzenia Ojc�w Bia�ych. Nazajutrz przy o�tarzu w zakrystii odprawi�em. Msz� �w. Koncelebrowali�my razem z o. Jimeno po francusku. Ojciec ten, nieco m�odszy ode mnie, by� ju� 5 lat w Burundi, nast�pnie 3 lata w Hiszpanii i teraz przed dwoma miesi�cami znowu przyjecha� do Burundi. Okazywa� mi, jako nowicjuszowi, bardzo wiele �yczliwo�ci we wszystkim. Zosta� niestety przeniesiony na inn� plac�wk�, a ja mam tu by� na jego miejscu. Mieszkam te� teraz w pokoju, kt�ry on zajmowa�. Byli�my tylko par� dni razem, ale bardzo si� zaprzyja�nili�my. O. Studter to cz�owiek gdzie� oko�o sze��dziesi�tki. Troch� schorowany (astma, serce), i mo�e dlatego nie wykazuj�cy zbytniej �ywotno�ci. Lubi narzeka� zw�aszcza na Murzyn�w, ale z drugiej strony jest im bardzo oddany. Gdy tylko jest na miejscu w Mabandzie, to robi codziennie ma�e "wycieczki i odwiedza okoliczn� ludno�� w ich dolinach. Ludzie ci bardzo sobie ceni� takie odwiedziny. Ch�tnie zabiera mnie na te spacery, a ja te� ch�tnie id�, bo mam okazj� zobaczy� jak ludzie �yj� i mam mo�liwo�� troch� os�ucha� si� j�zyka. Ale do tych spraw jeszcze wr�c�, je�li nie w tym to w nast�pnych listach. Drugim moim towarzyszem w Mabandzie jest ju� wspomniany o. Bagein. Znam dopiero go niedawno, ale nie mam s��w zachwytu dla tego cz�owieka. Cz�owiek ju� po siedemdziesi�tce, przesz�o czterdzie�ci lat w Burundi. Umys� ma nadzwyczaj �wie�y. Wszystkim si� interesuje, naprawd� na wszystkim si� zna. Jednym s�owem, jest uwa�any powszechnie w Burundi za najwi�kszy autorytet, a przy tym nies�ychanie dobry cz�owiek. Uczy mnie j�zyka kirundi; a tak�e wielu innych rzeczy mo�na si� od niego nauczy�. Wczoraj na przyk�ad pokazywa� mi w jaki spos�b produkuje pociski do swojej fuzji - bo chodzi na polowanie i prawie nigdy nie wraca bez jakiej� antylopy czy czego� podobnego - my mamy po�ywienie, a ludzie s� mu bardzo wdzi�czni, bo antylopy niszcz� upraw� grochu itp. Chc� przygotowa� ten list do wysy�ki, dlatego nie b�d� si� teraz zatrzymywa� d�u�ej ani nad "Czarownikiem" ani mad innymi sprawami. Zaczn� te� zaraz pisa� list nast�pny, by odrobi� zaleg�o�ci: o klimacie, o �yciu naszym tutaj, o zaj�ciach, o ludno�ci, o krajobrazie, po prostu o wszystkim b�d� Was informowa�. Ciekaw te� jestem "co s�ycha�" u ka�dego z Was. Prosz� naprawd� pisa� jak najwi�cej. Ko�cz� tak nagle ten list, bo b�d� mia� dzi� okazj� go wys�a�. Kurier, kt�ry nas ��czy ze �wiatem i odbiera poczt�, w�druje tylko raz na tydzie�. O sobie powiem tylko kr�tko, �e czuj� si� �wietnie, �e na pot�g� ucz� si� j�zyka kirundi, odprawiam ju� w tym j�zyku Msz� �w. Pami�tajcie, �e na modlitw� Wasz� bardzo licz� i sam naprawd� zawsze wszystkich Was polecam Panu Bogu! Niech Pan B�g b�dzie z Wami wszystkimi! Horana Umukamal - Pan z Wami! Wasz brat o. Jan Kanty - karmelita 2. Lekcja kirundi. Spotkanie z �ebrakiem Mabanda, 31 pa�dziernika 1971 r. Najmilsi! Wstyd mi, �e znowu ten list musz� zacz�� od przeproszenia wszystkich za zw�ok�. Mia�em po wys�aniu poprzedniego, pierwszego listu, zaraz rozpocz�� pisa� list niniejszy, a tymczasem min�� ju� przesz�o miesi�c, gdy siadam znowu do maszyny (nawiasem m�wi�c maszyny bardzo wstr�tnej, bo nie tylko �e nie ma na niej "polskich liter", to na dodatek litery "mi�dzynarodowe" i to nawet te najwa�niejsze: "a", "y", "m"... znajduj� si� w zupe�nie innych miejscach klawiatury. Strasznie niekatolicka ta maszyna, ale mam nadziej�, �e niebawem zdob�d� swoj�, bo ju� nasze skrzynie s� w Bururi. Czekam tylko na okazj�, by tam pojecha�. Ale do rzeczy! W ostatnim li�cie opisa�em mniej wi�cej zdarzenia pierwszych dni naszego pobytu w Burundi. Ju� prawie dwa miesi�ce jeste�my tutaj. Co nowego? Ot� w dalszym ci�gu g��wnym moim zadaniem jest nauka kirundi. Jest to zaj�cie wcale nie nudne, bo j�zyk jest naprawd� nadzwyczaj precyzyjny, bogaty i bardzo logiczny. Gramatyka zupe�nie odr�bna, r�na od gramatyki j�zyk�w europejskich