Te trzy rodzaje autorytetu, jakimi pos�uguje si� jurysprudencja w cyklu [��! dziejowym narod�w, odpowiadaj� trzem rodzajom autorytetu, jaki posiadaj� wymieniaj�ce...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

� 358 � Pierwszy z owych autorytet�w by� autorytetem w�asno�ci i dlatego zwano aiitores tych, od kt�rych w�asno�� pochodzi. W prawie dwunastu tablic terminy dominium i autoritas u�ywane s� zamiennie. Autorytet ten powsta� w czasie rz�d�w boskich, w epoce rodzin. By� to w�wczas autorytet boski, wszystko bo- wiem, jak s�usznie wierzono, pochodzi�o od bog�w. Potem, w arystokracjach bohaterskich, gdzie w�adz� piastowa�y senaty � ten sam stan rzeczy widzimy dzi� w naszych arystokracjach � autorytet �w by� autorytetem senat�w rz�dz�- cych. [..-] Wreszcie, wraz ze zmian� ustroju wolno�ci ludowej na monarchi�, nasta� trzeci rodzaj autorytetu. Opiera� si� on na zaufaniu do tych, co cieszyli si� fam� m�dro�ci, a wi�c na autorytecie rady, od kt�rego zwano prawnik�w, za rz�d�w cesarskich autores. Taki autorytet posiada�y senaty przy monarchach, kt�rzy maj� absolutne prawo przyj�� lub odrzuci� zalecenia senatu. [...] Rozwa�yli�my w tej ostatniej ksi�dze powt�rzenie si� [...] biegu ludzkiej historii spo�ecznej. Teraz mo�emy si� zaj�� por�wnaniem dostrze�onych w tym dziele licznych zbie�no�ci, wyst�puj�cych w r�nych epokach, od pierwszej po ostatni�, u r�nych narod�w staro�ytnych i nowoczesnych. Pozwoli nam to wy- ja�ni� nie tylko dzieje poszczeg�lnych narod�w, zamkni�te w okre�lonym czasie, na przyk�ad dzieje praw i wydarze� rzymskich czy greckich, lecz r�wnie� histori� idealn� wiecznych praw, zgodnie z kt�rymi rozwija si� historia wszystkich naro- d�w od ich pocz�tk�w poprzez rozw�j a� po ich schy�ek i upadek, a kt�re p�yn� st�d, �e natura ludzka, mimo r�norodno�ci przejaw�w, jest w swej istocie iden- tyczna. Historia toczy�aby si� wedle tych praw, gdyby nawet � co z pewno�ci� jest przypuszczeniem � mia�y od czasu do czasu wy�ania� si� z wieczno�ci nie- sko�czone �wiaty. Dlatego tu nie mogli�my si� powstrzyma�, by nie nada� niniej- szej pracy godnego zazdro�ci tytu�u: Nauka nowa. By�oby nazbyt krzywdz�ce, gdyby�my pozbawili to dzie�o prawa i przywileju, kt�re mu przys�uguje ze wzgl�- du na rozleg�o�� tematu, jakim jest wsp�lna natura narod�w. Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770 � 1831) WYK�ADY Z FILOZOFII DZIEJ�W* Przedmiotem niniejszego wyk�adu s� filozoficznie rozwa�ane dzieje po- wszechne, a wi�c nie refleksje og�lne, kt�re mogliby�my wysnu� z dziej�w, aby je na podstawie ich tre�ci, jak na przyk�adzie, obja�ni� � lecz same dzieje po- wszechne. Aby ju� na samym wst�pie jasno okre�li�, czym s� dzieje powszechne filo- zoficznie rozwa�ane, wydaje mi si� przede wszystkim rzecz� konieczn� roz- patrze� inne sposoby rozwa�ania dziej�w. Istniej� w og�le trzy sposoby ujmo- wania dziej�w: A) dziejopisarstwo pierwotne, B) dziejopisarstwo refleksyjne, C) dziejopisarstwo filozoficzne. A) Co si� tyczy pierwszego � samo podanie nazwisk od razu wyja�ni, o co tu chodzi � mam na my�li takich dziejopisarzy, jak na przyk�ad Herodot, Tukidydes i inni im podobni, kt�rzy opisywali przewa�nie czyny, zdarzenia i stosunki, kt�rych byli �wiadkami i kt�rych duchem byli sami o�ywieni, prze- nosz�c to, co istnia�o w sferze zewn�trznej, w dziedzin� duchowych wyobra�e�. By�o to t�umaczenie zjawisk zewn�trznych na wyobra�enia wewn�trzne. [...] B) Historiografi� drugiego rodzaju mo�na nazwa� refleksyjn�. Jest to histo- riografia, kt�ra w swym uj�ciu dziej�w, nie w odniesieniu do czasu, lecz ze wzgl�du na ich ducha, wznosi si� ponad tera�niejszo��. W historiografii tej mo�- na wyr�ni� kilka zupe�nie odr�bnych odmian: a) ��da si� w og�lno�ci przegl�du ca�ej historii jakiego� narodu, kraju albo �wiata, kr�tko m�wi�c, ��da si� tego, co nazywamy pisaniem dziej�w powszech- nych. Najistotniejsz� spraw� jest tu opracowanie historycznego materia�u. Histo- ryk przyst�puje do opracowania go zgodnie z duchem, kt�ry o�ywia jego samego, * Przedruk z: Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Wyk�ady z filozofii dziej�w, prze�o�y� Janusz Grabowski i Adam Landman, PWN 1958. � 360 � a kt�ry jest czym� r�nym od ducha opisywanych wydarze�, szczeg�lnej wagi b�d� tu zasady, kt�re autor sam wysnuwa cz�ci� z tre�ci i celu opisywanych czyn�w i wydarze�, cz�ci� z metody, wed�ug kt�rej zamierza histori� opraco- wa�. [.-�] b) Drug� z kolei odmian� dziejopisarstwa refleksyjnego jest historiografia pragmatyczna. Kiedy mamy do czynienia z przesz�o�ci� i zajmujemy si� jakim� odleg�ym �wiatem, otwiera si� przed duchem jaka� tera�niejszo��, kt�ra b�d�c owocem jego pracy, jest dla� nagrod� za w�o�ony wysi�ek. Zdarzenia s� r�no- rodne, ale ich strona og�lna i wewn�trzna, ich zwi�zek jest jeden: przekre�la to przesz�o�� i czyni wydarzenie tera�niejszym. Rozwa�ania pragmatyczne, chocia� tak abstrakcyjne, s� wi�c w istocie tera�niejszo�ci� i opowiadania z przesz�o�ci zaczynaj� �y� �yciem dzisiejszym. [...] Radzimy cz�sto ludziom sprawuj�cym rz�dy, m�om stanu i narodom zwra- ca� si� do nauk p�yn�cych z do�wiadcze� historii. Ale w�a�nie do�wiadczenie i historia ucz�, �e ani ludy, ani rz�dy nigdy niczego si� z historii nie nauczy�y i nigdy nie post�powa�y wed�ug nauk, kt�re nale�a�oby z niej czerpa�. Ka�d� epok� cechuj� okoliczno�ci tak swoiste, ka�da jest stanem rzeczy tak niepowta- rzalnym, �e w niej tylko, z niej samej musz� i mog� powstawa� wszelkie roz- strzygni�cia. [...] c) Trzeci� odmian� dziejopisarstwa refleksyjnego jest historiografia kry- tyczna. [...] Przedmiotem wyk�adu nie jest tu sama historia, lecz historia historii oraz ocena opowiada� historycznych i badanie ich prawdziwo�ci i wiarygodno�ci. [...] I to jest �w drugi spos�b wydobywania tera�niejszo�ci z dziej�w: polega on na zast�powaniu danych historycznych subiektywnymi pomys�ami, kt�re uchodz� za tym doskonalsze, im s� �mielsze, to znaczy im b�ahsze szczeg�liki stanowi� ich podstaw� i im bardziej sprzeczne s� z tym, co jest w dziejach roz- strzygaj�ce. d) Ostatni� wreszcie odmian� historiografii refleksyjnej jest ta, kt�ra ju� z g�ry sama siebie okre�la jako cz�ciow�. I ona wprawdzie pos�uguje si� abstrakcj�, ale ze wzgl�du na to, i� przyjmuje og�lne punkty widzenia (jak np. historia sztuki, prawa, religii), stanowi przej�cie do filozoficznej historii po- wszechnej. [...] Je�li jednak historiografia refleksyjna dosz�a do tego poziomu, �e orientuje si� wed�ug og�lnych punkt�w widzenia, to stwierdzi� nale�y, �e takie punkty widzenia, je�li tylko s� prawdziwe, stanowi� nie tylko ni� zewn�trzn�, ze- wn�trzny porz�dek, lecz tak�e ni� wewn�trzn�, kieruj�c� dusz� zdarze� i czyn�w. Idea bowiem, podobnie jak przewodnik dusz Merkury, jest prawdziw� prze- wodniczk� narod�w i �wiata, a tym, co kierowa�o i kieruje biegiem �wiatowych wydarze�, jest duch i jego rozumna i konieczna wola: pozna� go w tej jego kierowniczej roli � oto, co jest tu naszym celem. Prowadzi to do: C) trzeciego typu dziejopisarstwa: do historiografii filozoficznej

Te trzy rodzaje autorytetu, jakimi pos�uguje si� jurysprudencja w cyklu [���! dziejowym narod�w, odpowiadaj� trzem rodzajom autorytetu, jaki posiadaj� wymieniaj�ce...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

Te trzy rodzaje autorytetu, jakimi pos�uguje si� jurysprudencja w cyklu [��! dziejowym narod�w, odpowiadaj� trzem rodzajom autorytetu, jaki posiadaj� wymieniaj�ce...