Ju� w staro�ytno�ci nie by�o zgody co do ich pochodzenia, a i dzi� problem ten nie zosta� jeszcze rozwi�zany w spos�b bezsporny...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

Post�p w tej dziedzinie utrudnia przede wszystkim nieznajomo�� j�zyka etruskiego. Etruskowie zostawili wprawdzie wiele tysi�cy napis�w, g��wnie grobowych, spisanych w alfabecie greckim, ale j�zyk ich opar� si� jak dot�d wszelkim pr�bom odcyfrowania. Z autor�w staro�ytnych Herodot wbrew Dionizjuszowi z Halikarnasu, kt�ry uwa�a� ich za autochton�w, wyprowadza� ich z Azji Mniejszej, w co zreszt� wierzyli jeszcze w okresie cesarstwa rzymskiego sami Etruskowie. Pogl�d ten uwa�a� dzi� nale�y za panuj�cy w nauce, cho� trzeba zaznaczy�, �e w�r�d badaczy w�oskich dominuje pogl�d o autochtonizmie Etrusk�w; uwa�ani s� oni jako relikt dawnej, przedindoeuropejskiej ludno�ci Italii. Na poparcie tego pogl�du mo�na przytoczy� dane archeologiczne, kultura materialna bowiem i wierzenia religijne Etrusk�w wykazuj� siln� zale�no�� od Wschodu, a wnioski te znajduj� potwierdzenie w materiale lingwistycznym, jak np. w napisach z wyspy Lemnos, na M. Egejskim. By� mo�e nale�y powi�za� Etrusk�w z ludno�ci� mieszkaj�c� nad morzem Marmara, kt�ra budowa�a mieszkania w kszta�cie wie� (tyrsos). Nie rozstrzygni�ta jest nadal kwestia, w jaki spos�b przybyli do Italii. Najprawdopodobniej byli oni cz�stk� w�dr�wki tzw. lud�w morskich, znanych z tekst�w egipskich, na co zdaje si� wskazywa� wzmianka o ludzie Tursza, identyfikowanym dzi� z Etruskami. Mo�liwe, �e w toku swej d�ugiej w�dr�wki morskiej wch�on�li inne elementy etniczne, np. Grek�w, na co wskazywa�oby podanie o Eneaszu, po�wiadczone dzisiaj r�wnie� na drodze inskrypcyjnej. Wszystkie poruszone tu zagadnienia pozosta� musz� w sferze hipotez, dop�ki nie zostanie odczytany j�zyk etruski. Nowe �wiat�o na t� kwesti� padnie zapewne po ostatecznym odcyfrowaniu napis�w znalezionych w 1964 r. w po�udniowoetruskim mie�cie Pyrgi. Na z�otych mianowicie blachach wyryte by�y napisy w j�zyku fenickim i etruskim. Kr�tkie te napisy nie s� jednak identyczne, chocia� odczytano z du�ym prawdopodobie�stwem tre�ciowym napisy fenickie, napisy etruskie kryj� jednak nadal w sobie tajemnice. Nowe horyzonty otworzy�yby si� przed nauk� w wypadku zweryfikowania hipotezy, kt�ra wyprowadza j�zyk etruski z j�zyka p�nohetyckiego, z czasu upadku pa�stwa Hetyt�w ok. 1200r. p.n.e. Jak dot�d jednak wi�kszo�� badaczy odnios�a si� krytycznie do tej hipotezy. Ustr�j spo�eczny� i polityczny Etrusk�w Prawdopodobnie by�y dwie migracje Etrusk�w do Italii, ok. 1000 i 800 r. p.n.e. Osiedlili si� oni, by� mo�e zach�ceni bogactwem rud �elaznych, najpierw na wybrze�u italskim, mi�dzy dolnym Tybrem a rzek� Arno na p�nocy, podbijaj�c osiad�� tu ludno�� umbryjsk�. Przyni�s�szy ze sob� ze Wschodu rozwini�ty ustr�j spo�eczny, ujarzmili ludno�� miejscow� i wprowadzili niewolnictwo, kt�re rozwin�o si� nast�pnie w wyniku ci�g�ych wojen i zamieniania je�c�w w niewolnik�w. W nauce panuje dzi� pogl�d, �e Etruskowie dopiero w Italii wyst�pili jako skonsolidowany lud, w wyniku d�ugiego procesu przemian. Obok nich istnia�y inne elementy etniczne, Grecy, Wenetowie, Umbrowie czy Oskowie, zepchni�te do rz�du ludno�ci zale�nej, zobowi�zane do pracy i s�u�by wojskowej. Panuje dzisiaj pogl�d, �e bez wykorzystania jako si�y wojskowej ludno�ci zale�nej nie by�yby mo�liwe podboje Etrusk�w, kt�rzy nimi obj�li znaczn� cz�� Italii. Na temat ludno�ci zale�nej istniej� w nauce znaczne rozbie�no�ci zwi�zane z istnieniem w j�zyku etruskim pewnych termin�w, kt�rych jednak znaczenia nie zdo�ano dot�d ustali�. Wbrew dawniejszemu, dosy� schematycznemu podzia�owi zdaje si� dzisiaj nie ulega� w�tpliwo�ci, �e by�a to ludno�� bardziej zr�nicowana, ni� to przypuszczano. Poza niewolnikami, o kt�rych prawnym i spo�ecznym po�o�eniu nie da si� nic pewnego powiedzie�, istnia�y r�ne kategorie ludno�ci zale�nej. Ale nie mo�na powiedzie�, czy powsta�y one w wyniku podboju, czy nie by�y rezultatem proces�w spo�ecznych. Na pewne zwi�zki o charakterze religijnym zdaj� si� wskazywa� wzmianki �r�d�owe; prawdopodobnie uczestniczy�a ta ludno�� w �yciu rodziny Etrusk�w. Na tym procesie rekonstrukcji zaci��y�y pr�by wykorzystania przekazanych w p�nej tradycji termin�w etruskich. jednakowo� nale�y to mie� na uwadze, �e ich tre�� i znaczenie mog�y w innych warunkach spo�eczno-politycznych Rzymu ulec zmianie. G�ruj�c nad t� ludno�ci�, organizacj� spo�eczn� i kultur� materialn� zbudowali Etruskowie na podbitych obszarach liczne miasta, kt�re tworzy�y odr�bne pa�stwa, rz�dzone przez rekrutuj�cych si� z arystokracji urz�dnik�w zwanych lucumones; w p�nej tradycji rzymskiej t�umaczono ten termin jako kr�lowie. Istnieli jeszcze u nich inni urz�dnicy, kt�rzy wyst�puj� w tekstach etruskich, jednak ich funkcje nie s� znane. Etruskowie nie wytworzyli na terenach przez siebie podbitych jednego pa�stwa, a jedynie tylko zwi�zek miast, prawdopodobnie wzorowany na zwi�zku dwunastu miast jo�skich, po�o�onych na wybrze�u Azji Mniejszej. Nale�a�y do niego Arretium, Caere, Clusium, Cortona, Peruzja, Rusellae, Tarkwinii, Weje, Vetulonia, Volaterre, Wulci i Volsinii, jednak tradycja wymienia inne jeszcze miasta, kt�re mia�y nale�e� do zwi�zku. Mia� on przede wszystkim charakter religijny. W czasie zebra� zwi�zkowych odbywa�y si� r�wnocze�nie igrzyska, co t�umaczy si� r�wnie� wp�ywami greckimi. W spo�ecze�stwie etruskim przewodni� rol� odgrywa�a arystokracja, posiadaj�ca wielkie maj�tki ziemskie, nie stroni�ca jednak od wypraw kupieckich, po��czonych z korsarstwem; w jej te� r�kach znajdowa�y si� warsztaty rzemie�lnicze, produkuj�ce tak�e na eksport. Do prymitywnej dot�d gospodarki italskiej wnie�li Etruskowie nowe, bardziej rozwini�te formy. Dzi�ki budowie kana��w odwadniaj�cych rozwin�o si� rolnictwo, eksploatacja rud �elaza i miedzi stworzy�a podstaw� do rozwoju metalurgii, np. s�awnych naczy� br�zowych czy luster. Do wielkiego rozkwitu doszed� handel. Etruskowie nawi�zali kontakty handlowe nie tylko z ludami italskimi, buduj�c na terenie Etrurii sie� dr�g, lecz r�wnie� z plemionami �rodkowoeuropejskimi, sprowadzaj�c w zamian za produkty swego wyspecjalizowanego rzemios�a cenne metale, sk�ry czy bursztyn. Na pod�o�u tej kultury materialnej, kt�rej symbolem by� w p�niejszej literaturze rzymskiej "opas�y Etrusk" "obesus Etruscus", rozwin�� si� dobrobyt, nie znany w innych cz�ciach Italii. �wiadcz� o nim wspaniale wyposa�one, do dzi� w du�ej liczbie zachowane grobowce, o �cianach pokrytych malowid�ami, ilustruj�cymi r�ne sceny z �ycia Etrusk�w, zw�aszcza ich wierzenia religijne. W religii Etrusk�w, w kt�rej wyczuwa si� silne wp�ywy orientalne, na plan pierwszy wysuwa si� wiara w �ycie pozagrobowe. Temu celowi s�u�y�y grobowce z ich wyposa�eniem, rytua� pogrzebowy po��czony z igrzyskami ku czci zmar�ych, kt�rym w ofierze sk�adano ludzi. �wiat bog�w obejmowa� b�stwa niebieskie oraz podziemne i wzbogacony zosta� w okresie p�niejszym przez przyj�cie bog�w greckich