Na podstawie bada� sytuacji wychowank�w dom�w dziecka i rodzin zast�pczych zakwalifikowano og�em ponad dwie trzecie przypadk�w do dzia�a� reintegracyjnych...

Alleluja! W samą porę dwa debile zorientowały się, że są dla siebie stworzeni!

Przez dzia�ania reintegracyjne rozumiano zar�wno wszcz�cie post�powania ukierunkowanego na powr�t dziecka do rodziny, jak i popraw� stosunk�w mi�dzy dzie�mi a rodzicami oraz innymi biologicznymi krewnymi. Nie rozwa�ano przypadk�w, gdzie szans� reintegracji istnia�y kiedy�, ale zosta�y zaprzepaszczone (np. gdy rodzice, pozbawieni w�adzy, wyjechali z kraju; gdy po uwi�zieniu ojca, z kt�rym przebywa�o dziecko, umieszczono je w plac�wce, nie podj�wszy trudu odszukania innych krew- nych). Szczeg�ln� trudno�� sprawia�o opiniowanie rodzin, w kt�rych rodzice cierpieli lub byli podejrzewani o zaburzenia psychiczne. Zdawano sobie te� spraw�, �e w wielu przypadkach faktyczny powr�t dziecka do rodziny wyma- ga�by wielu nak�ad�w (chodzi tu na przyk�ad o rodziny pozbawione miesz- kania). Jednak za najbardziej istotne kryterium uznano stan bie��cy, a przede wszystkim istnienie silnych wi�zi mi�dzy rodzicami i dzie�mi. Uwa�ano, �e przede wszystkim podtrzymanie i ochrona tych wi�zi przemawia za podj�ciem intensywnych dzia�a� reintegracyjnych zmierzaj�cych do zintensyfikowania kontakt�w mi�dzy rodzicami a dzie�mi, nawet gdy natychmiastowy powr�t do rodziny nie jest mo�liwy. Postawy wobec rodzic�w biologicznych w systemie opieki Warto w tym miejscu zwr�ci� uwag� na tre�� za�o�e� programowych okre�laj�cych funkcje domu dziecka, kt�re niejako wykluczaj� pomocnicz� rol� w stosunku do rodziny naturalnej. Ramowy statut domu dziecka m�wi (par. 1.1), �e: �Dom dziecka jest plac�wk�, kt�ra dzieciom i m�odzie�y, pozbawionym trwale lub okresowo opieki rodziny w�asnej, zast�puje rodzin�, zapewnia opiek� i wychowanie, odpowiednie do potrzeb rozwoju, przygotowuje do samodzielnego �ycia". Podobnie (par. 1.2) stwierdza, �e: �Dom dziecka w szczeg�lno�ci zapewnia: 1. warunki prawid�owego rozwoju psychofizycznego, z uwzgl�dnieniem zaspokajania potrzeb emocjonalnych kompensuj�cych brak domu rodzinnego". St�d by� mo�e m.in. bierze swoje �r�d�o wielokrot- 124 nie obserwowana dominacja plac�wki nad rodzin� dziecka i paternalizm ujawniany w postawach wobec rodziny. Wprawdzie znalaz�o w statucie miejsce tak�e zdanie: �Dom dziecka utrzymuje kontakty z rodzicami lub innymi cz�onkami rodziny wychowank�w w celu tworzenia warunk�w ich powrotu do rodziny", jednak w praktyce oznacza to: w�wczas, gdy zostanie uznane, �e mo�e nast�pi� powr�t (a wi�c cz�sto: gdy dziecko zostanie �wychowane", unieza- le�nione, gdy rodzina nie b�dzie mog�a mie� wp�ywu). Okazuje si�, �e wycho- wawcy nie dostrzegali �s�u�ebno�ci" swojej roli wobec dzieci i ich rodzin. Czuli si� raczej powo�ani do roli reedukator�w rodziny. Spos�b charakteryzowania rodziny Wychowawcy byli m.in. proszeni o scharakteryzowanie sytuacji rodzinnej wychowank�w. Zwracano przy tym uwag�, aby opisu takiego dokona� wy- chowawca �prowadz�cy", najbli�szy dziecku, zatem, jak oczekiwano, w natural- ny spos�b wsp�pracuj�cy tak�e z rodzin� wychowanka. Przede wszystkim uderza nik�a znajomo�� rodzin i ich problem�w. Wy- chowawcy potrafi� z wnikliwo�ci� i w wyra�nie osobisty spos�b scharak- teryzowa� swoich podopiecznych, ale charakterystyki rodzic�w przybieraj� posta� wy��cznie negatywnych komunikat�w. Na przyk�ad wi�kszo�� rodzi- c�w jest charakteryzowana jako �alkoholicy", �rodzina zdegenerowana", �pa- tologiczna" itd. (w jednym przypadku u�yto sformu�owania �ciep�a" matka, z zastrze�eniem: �jak na matki, z kt�rymi mamy do czynienia"). Podobnie stereotypowo przedstawiano rodziny, w kt�rych wyst�powa�y choroby psychicz- ne albo gdy mia�o tam miejsce korzystanie z poradni zdrowia psychicznego. Jakkolwiek w badaniach nie by�o mo�liwe weryfikowanie �diagnoz" przypi- sywanych rodzicom (z tego m.in. powodu w ocenie szans reintegracji nie uwzgl�dniono dzieci os�b �chorych psychicznie"), to w niekt�rych przypad- kach uda�o si� ustali�, �e na przyk�ad stany depresyjne klasyfikowano jako chorob� psychiczn�. O ile niew�tpliwym osi�gni�ciem plac�wek jest odwiedzanie rodzin, o tyle obserwuje si� ma�o kontakt�w i wizyt, a je�li maj� one miejsce, to s� raczej powierzchowne, przybieraj� charakter kontroli. Powszechne jest zrzucanie odpowiedzialno�ci za wsp�prac� z rodzin� na pedagoga plac�wki. Osoby sprawuj�ce opiek� niejednokrotnie wyra�a�y oczekiwanie podporz�dkowania i wdzi�czno�ci ze strony rodzic�w. Nierzadko mamy do czynienia z oboj�tno�ci� wobec problem�w rodziny (s� to na co dzie� najbardziej powszechne postawy). Problemy rodziny nie s� przez wychowawc�w poruszane w rozmowach z dzie- �mi. Rodzina to nierzadko temat �tabu". W niekt�rych plac�wkach dziecko nie ma wychowawcy �prowadz�cego", a system wychowawczy opiera si� na pracy z ca�� grup� i zespo�em wychowawczym. Sytuacja taka nie tylko utrudnia i depersonalizuje relacje mi�dzy wychowawcami i wychowankami, ale tak�e uniemo�liwia rodzicom utrzymywanie bli�szego kontaktu z wychowawc�. 125 Innym stwierdzonym faktem jest unikanie takiej bezpo�redniej relacji. Wy- chowawcy nie chc� jakiejkolwiek blisko�ci, najprawdopodobniej dlatego, �e mog�aby ona zobowi�zywa� do dzia�ania czy te� obci��a� emocjonalnie. W swoich wypowiedziach (ustnych i pisemnych) wychowawcy ujawniaj� szereg negatywnych emocji wobec rodzin wychowank�w. Postawy niech�ci, a nawet wrogo�ci nie s� rzadkie. Paradoksalnie przejawiaj� je najcz�ciej tzw. zaanga�owani wychowawcy, tj